Vòng tr¶i ð¤t d÷c ngang, ngang d÷c
Nþ tang b°ng vay trä, trä vay
Chí làm trai nam b¡c ðông tây
Cho phï sÑc vçy vùng trong b¯n b¬...

Ðôi dòng ti¬u sØ

• Nguy­n Công TrÑ (1778-1858) hi®u là Ngµ Trai, tñ là Hy Vån, quê quán tÕi làng Uy Vi­n, huy®n Nghi Xuân, tïnh Ngh® Tînh.
• Ông xu¤t thân trong mµt gia ðình khoa bäng. Cø thân sinh là Nguy­n T¥n, ð² Hß½ng C¯ng ð¶i nhà Lê.
• Bu±i thiªu th¶i, dù s¯ng trong cänh hàn vi, ông luôn c¯ công trau d°i kinh sØ ð¬ mong thi ð² ra làm quan giúp dân, giúp nß¾c. Sau nhi«u l¥n thi höng, ông cu¯i cùng ð§u Tú Tài nåm 1813 và ð§u Giäi Nguyên nåm 1819.
• HoÕn lµ cüa ông l¡m bß¾c thång tr¥m: ông làm quan · nhi«u tïnh, nhi«u vùng, có khi lên ðªn Binh Bµ Thßþng Thß, nhßng cûng có l¡m l¥n b¸ dèm pha giáng chÑc. Ông giúp tri«u ðình nhà Nguy­n ðàn áp nhi«u cuµc kh·i nghîa l¾n (Lê Duy Lß½ng, Nông Vån Vân, Phan Bá Vành...); làm Doanh Ði«n SÑ, giúp dân khai kh¦n ð¤t hoang (1828)...
• Ông m¤t ngày 7 tháng 12 nåm 1858 tÕi chính quán, th÷ 81 tu±i, ðßþc phong tß¾c Dinh Bình H¥u.
• Nguy­n Công TrÑ ð¬ lÕi nhi«u tác ph¦m chæ Hán (câu ð¯i, s¾) cûng nhß chæ Nôm (th½, hát nói, phú, câu ð¯i, ca trù...). Th½ vån Nguy­n Công TrÑ phän änh khá trung thñc sñ biªn chuy¬n tâm lý cüa mµt nhà nho c± ði¬n qua t×ng giai ðoÕn ð¶i s¯ng. Ph¥n l¾n các tác ph¦m hào hùng và ngÕo ngh­, bi¬u lµ mµt bän lînh væng ch¡c, mµt chí khí mÕnh m¨, và thái ðµ c¥u tiªn, vß½n lên. Lúc v« già, sáng tác cüa ông lÕi tìm v« tß tß·ng an nhàn, hß·ng lÕc.

Tài li®u tham khäo

• Vi®t Vån еc Bän, Ðàm Xuân Thi«u & Tr¥n Tr÷ng San.
• Nguy­n Công TrÑ, Con Ng߶i và Sñ Nghi®p, Chu Tr÷ng Huyªn.
• Nguy­n Công TrÑ -- ÐÕo Làm Ng߶i, Vû Ký.
• Hy Vån Tß¾ng Công Di Truy®n, Lê Xuân Giáo.
• Vi®t Nam Thi Vån Giäng Lu§n, Hà Nhß Chi.
• Vi®t Nam Ca Trù Biên Khäo, в B¢ng Ðoàn & в Tr÷ng Hu«.
• Vån H÷c Vi®t Nam NØa Cu¯i Thª KÖ XIX, Nguy­n Lµc.
• Vi®t Nam Vån H÷c SØ Yªu, Dß½ng Quäng Hàm.
• ÐÕi Nam Li®t Truy®n, Qu¯c SØ Quán nhà Nguy­n.