Thß½ng Nh¾ аng Quê
-- Nguy­n Huy Thi®p



ôi là Nhâm. Tôi sinh · làng quê, l¾n lên · làng quê. Ði trên ð߶ng Nåm nhìn v« làng tôi chï th¤y mµt v®t xanh nhô trên ð°ng vàng. Xa m¶ là vòng cung Ðông S½n, trông thì g¥n nhßng t× làng tôi lên ð¤y phäi nåm mß½i cây s¯. Làng tôi g¥n bi¬n, mùa hè vçn có gió bi¬n th±i v«.

Tháng Nåm âm l¸ch là mùa g£t. M© tôi, ch¸ Ngæ, chú Phøng v¾i tôi ra ð°ng t× m¶ sáng. Ba ng߶i g£t, còn tôi gánh lúa.

Tôi gánh lúa v« nhà, ði men theo ð߶ng mß½ng. N¡ng g¡t l¡m, ngoài tr¶i có l¨ phäi b¯n mß½i ðµ. Bùn non bên v® mß½ng nÑt në, bong cong lên nhß bánh ða.

Tôi m½ mµng l¡m, hay nghî. B¯ tôi là thiªu tá, cán bµ trung c¤p kÛ thu§t häi quân, vçn ði ra các ðäo l¤p ra ða v¾i máy thông tin, m²i nåm v« phép mµt l¥n. B¯ tôi thuµc hªt tên các ðäo. M© tôi chÆng bao gi¶ ði xa khöi làng. M© tôi bäo: "— ðâu chÆng thª, ch² nào cûng toàn là ng߶i". Chú Phøng thì khác, chú Phøng ðã ði nhi«u n½i, chú Phøng bäo tôi khi chï có hai chú cháu v¾i nhau : "Trong thiên hÕ không phäi chï có ng߶i ðâu, có các thánh nhân, có yêu quái". Nhà chú Phøng toàn phø næ : m© vþ, vþ, b¯n ðÑa con gḠChú Phøng ðùa :"Chú ð©p giai nh¤t nhà".

Ch¸ Ngæ là ch¸ dâu tôi, l¤y anh KÖ. Anh KÖ ðang làm công nhân trên mö thiªc Tînh Túc Cao B¢ng. Ch¸ Ngæ là con ông giáo QuÏ dÕy c¤p mµt · làng. H°i trß¾c tôi h÷c ông giáo QuÏ. Ông giáo QuÏ có nhi«u sách. M÷i ng߶i vçn bäo ông là "ð° gàn", lÕi bäo ông là "lão dê già", "QuÏ dê". Ông giáo QuÏ có hai vþ, vþ cä sinh ra ch¸ Ngæ, ch¸ ðâu tôi. Vþ hai là thím Nhung, v×a là thþ may, v×a bán quán, sinh ra th¢ng Vån bÕn tôi. Thím Nhung trß¾c kia là gái giang h° · Häi Phòng. Ông giáo QuÏ l¤y v« làm vþ nên uy tín chÆng còn gì.

Tôi gánh ðßþc chøc gánh lúa thì ð¥y ùn cä sân. Tôi g÷i cái Minh d÷n r½m ð¬ có ch² xªp lúa. Cái Minh em tôi ng߶i nhö qu¡t, ðen ðúa nhßng m¡t sáng, lÕi dai sÑc. Cái Minh chui · bªp ra, m£t ðö gay, m° hôi ß¾t ð¥m hai bên vÕt áo.

Tôi ra b¬ nß¾c mßa múc ð¥y cä mµt gáo d×a u¯ng ×ng ñc. Nß¾c mát l¸m. M© tôi vçn hay chan c½m nß¾c mßa ån v¾i cà mu¯i. M© tôi không ån ðßþc th¸t mÞ.

Sân nóng h×ng hñc, h½i nóng m¶ m¶ b¯c lên ngây ng¤t. Mùi lúa ngµt ngÕt.

Ð߶ng làng ð¥y r½m rÕ ph½i ng±n ngang. Tôi ði qua c±ng nhà dì Lßu th¤y có ðám ng߶i xúm ðông. Cái M¸ con dì Lßu g÷i tôi :"Anh Nhâm !". Tôi vào th¤y ông Ba V®n bßu ði®n xã ðang nhét thß báo vào túi bÕt sau yên xe ðÕp. Cái M¸ bäo tôi :"Có ði®n cüa ch¸ Quyên ngoài Hà Nµi".

Dì Lßu là em m© tôi, b¸ li®t m¤y nåm nay. Chú Sang ch°ng dì Lßu ðang công tác bên Lào, chú là kÛ sß c¥u ð߶ng. Anh trai chú Sang ngoài Hà Nµi có con gái là Quyên ði h÷c ðÕi h÷c bên MÛ. H°i bé Quyên ðã có l¥n v« thåm quê.

Tôi c¥m bÑc ði®n ð÷c :"Cô Lßu cho ng߶i ra ga ðón cháu Quyên 14 gi¶ ngày... ". Tôi höi cái M¸ :"Chi«u nay à ?". Cái M¸ g§t ð¥u.

Dì Lßu n¢m nghiêng tña lßng vào t߶ng. Lúc nào dì Lßu cûng n¢m nhß thª ðã sáu nåm nay. Dì Lßu bäo tôi :"Nhâm giúp dì ra ðón em Quyên nhé". Tôi bäo :"Nhà cháu ðang g£t". Dì Lßu bäo : "Ь ð¤y ðã. G£t · khoänh nào ?". Tôi bäo :"G£t · khoänh gieo bào thai h°ng".

Cái M¸ c¥m bÑc ði®n ra ð°ng ð¬ nói v¾i m© tôi. Cái M¸ cùng tu±i cái Minh em tôi nhßng cái M¸ tr¡ng h½n, ð§m ng߶i h½n. Nó hay nói, hay làm nûng. Cái M¸ bäo :"Anh Nhâm ½i, hôm nào anh làm cho em cái l°ng l¤y ±i". L°ng l¤y ±i làm b¢ng cây nÑa tß½i, ð¥u lòng h½i gi¯ng hom giö, có hàm rång m· ra. Tôi bäo :"Em kiªm nÑa ði". Cái M¸ bäo :"Em có r°i. Mai anh làm nhé". Tôi nh¦m vi®c, th¤y kín hªt ch² t× s¾m ðªn khuya. Cái M¸ bäo :"Mai ð¤y". Tôi bäo :"»". Nhà cái M¸ có ba cây ±i, nó trèo ±i gãy cành có l¥n suýt ngã. Chú Phøng ð÷c t¶ ði®n báo nói: "Sao lÕi bßu cøc S.N.N ? Thª là nghîa lý gì ?". M© tôi bäo :"Dì Lßu ðã nh¶ thì Nhâm ði ði. Cái áo m¾i m© 𬠷 hòm, l¤y mà m£c". Tôi bäo cái M¸ :"Em v« ð¸ Anh phäi g£t ðªn trßa, ån c½m r°i ði luôn".

Cái M¸ ði v« mµt mình. Bóng nó cÑ ngøp d¥n trên cánh ð°ng xa tít t¡p ðang g£t nham nh·. Tôi c¥m li«m. Qu½ mµt vòng sát chân rÕ. Gi§t mÕnh. Bß¾c sang trái. Qu½ li«m. Gi§t mÕnh. LÕi bß¾c sang trái. LÕi qu½ li«m. LÕi gi§t mÕnh. CÑ thª. CÑ thª mãi. Фt trên m£t ruµng ¦m ß¾t. Nhæng con châu ch¤u nhö xíu nhäy lách tách.

Ъn giæa trßa thì ð°ng v¡ng l¡m. Nhìn ra chï có b¯n ng߶i nhà tôi giæa ð°ng. M© tôi ng°i bên v® cö nh± gai · chân. Ch¸ Ngæ ðµi nón, khån trùm m£t, qu¤n xà cÕp ðªn t§n m¡t cá chân, ng½ ng¦n nhìn v« dãy núi xa phía vòng cung Ðông S½n. Chú Phøng xªp lúa ð¬ gánh v«. Chú Phøng höi :"Mày v« luôn chÑ ?". Tôi khô kh¯c mi®ng, không nói ðßþc, chï g§t ð¥u. Hai chú cháu tôi m²i ng߶i mµt gánh ði v«. Chú Phøng ði trß¾c, tôi ði sau. Gánh lúa r¤t n£ng. Tôi th¤y chân mình run l¡m nhßng c¯ bß¾c. 100 bß¾c. 200 bß¾c. 1000 bß¾c. 2000 bß¾c. CÑ thª. CÑ thª mãi. R°i cûng ðªn nhà.

Cái Minh d÷n c½m cho tôi ån r°i vµi vàng mang c½m ra ð°ng cho m© tôi và ch¸ Ngæ.

Tôi ån c½m. C½m có rau khoai lang luµc, cà mu¯i, cá tép kho khª. Tôi ån mµt lèo sáu bát c½m. Bây gi¶ ðang m®t, nªu không m®t tôi ðánh thông ð¤u gÕo.

Tôi ra giªng t¡m, thay qu¥n áo. Tôi l¤y chiªc áo m¾i ra m£c, nhßng th¤y ngßþng nên thôi. Tôi m£c chiªc áo bµ ðµi bÕc màu cüa b¯ tôi. Tôi sang nhà dì Lßu l¤y xe ðÕp. Dì Lßu bäo :"Cháu c¥m l¤y ít ti«n". Dì Lßu ðßa tôi nåm nghìn nhßng tôi chï l¤y hai nghìn. Hai nghìn là h½n cân thóc. Dì Lßu höi : "Nhâm còn nh¾ m£t em Quyên không ?". Tôi g§t ð¥u, thñc ra tôi không nh¾ l¡m, nhßng g£p tôi cûng nh§n ra.

Tôi ðÕp xe ra gÕ T× làng tôi ðªn ga tám chín cây s¯. Lâu l¡m tôi m¾i ði xa thª này.

Con ð߶ng ð¤t men theo rìa làng, qua ðình làng, qua ð¥m sen r°i theo b¶ mß½ng ngßþc v« huy®n lÜ. Tôi nghî. Nhæng ý nghî cüa tôi mông lung.

Ga chi«u huy®n lÜ v¡ng vë. M¤y con gà rã cánh ði trên sân ga. Có khoäng chøc ng߶i ch¶ · c±ng. VÆng lÕi tiªng nhÕc · bång cát-xét nhà nào ðang m·. Tiªng hát cüa ca sî Nhã Phß½ng ch§m rãi :"Ng߶i ði qua ð¶i tôi, có nh¾ gì không ng߶i ? Em ði qua ð¶i tôi, có nh¾ gì không em ?". Hàng ph·, hàng giäi khát. La li®t là nhæng sÕp hành qu¥n áo, gi¥y dép, ð߶ng sæa, thu¯c lá. Ô tô chÕy xuôi chÕy ngßþc.

Tr¶i r¤t trong. N¡ng b×ng b×ng. Cä ph¯ huy®n say n¡ng.

Tiªng còi tàu hú t× xa dè d£t, vui m×ng. Có ai nói to :"Tàu v«". Cä ph¯ huy®n vçn m½ màng. LÕi có ai g¡t lên :"Tàu v«". Tiªng còi tàu hâm d÷a, chói óc. M÷i ng߶i b²ng nhiên r¯i rít, cu¯ng cu°ng. Nhæng bà, nhæng ch¸, nhæng ðÑa trë bán hàng rong chÕy ngßþc chÕy xuôi. Tiªng rao hàng chen nhau :"Nß¾c ðây ! Ai bánh nào ! Ai nß¾c nào ! Ai bánh nào ! Ai nß¾c nào !".

Tôi d¡t xe ðÑng mµt ch² nhìn. Ng߶i trên tàu ra ðÑng ng°i ng²n ngang · ngay b§c cØa. Ðây là ga lë. аng quê tôi vô danh. N½i tôi ðÑng ðây vô danh.

Khoäng h½n chøc ng߶i l¥n lßþt qua c±ng soát vé. Tôi nh§n ra m¤y th¥y cô giáo c¤p ba tr߶ng huy®n. Bµ ðµi. M¤y ng߶i buôn chuyªn. M¤y ng߶i thþ s¡t. Mµt ông to béo, ðeo kính râm, m¡t kính vçn còn dán tem. Mµt thanh niên cao, g¥y, tóc r­ tre, ðôi m¡t tß lñ. Tôi biªt ng߶i này. Фy là nhà th½ Vån Ng÷c. Sau anh Ng÷c là mµt c£p vþ ch°ng già. Quyên.

Quyên xõa tóc, m£t áo pun, qu¥n gin, ðeo kính, khoác túi. Quyên trông khác hÆn m÷i ng߶i b·i toàn bµ th¥n thái toát ra.

Quyên qua cØa soát vé, nhìn quanh. Nh§n ra tôi ngay. Quyên bäo : "Tôi là Quyên. Có phäi cô Lßu d£n anh ðón tôi không ?". Tôi bäo :"Vâng". Quyên c߶i :"Cám ½n anh. Anh là thª nào v¾i cô Lßu ? Anh tên gì ?". Tôi bäo :"Tôi là Nhâm, tôi là con ông Hùng". Quyên höi: "Thª anh có h÷ hàng gì v¾i tôi không ?". Tôi bäo :"Không". Quyên g§t ð¥u :"T¯t. Cô Lßu thuê anh à ?". Tôi nhìn cái bóng tôi sçm trên n«n xi mång. Tôi, thân ph§n tôi, · ðâu ng߶i ta cûng nh§n là kë làm thuê, làm mß¾n.

Chi«u xu¯ng ch§m. Nhæng bóng râm chÕy ðu±i nhau lß¾t trên m£t ð¤t. Chi«u ðánh r²ng nµi tâm cüa ai hy v÷ng lý giäi ði«u gì có nghîa.

Quyên höi :"Nhà anh c¤y bao nhiêu sào ? M²i sào bao nhiêu thóc ? Ðßþc bao nhiêu ti«n ?". Tôi bäo :"M²i sào ðßþc h½n ba n°i, khoäng g¥n tÕ, m²i cân thóc mµt nghìn tß". Quyên nh¦m :"Hai mß½i tri®u t¤n thóc cho sáu mß½i tri®u ng߶i". Tôi bäo : "Có ai chï nghî ðªn ån".

Qua ð¥m sen g£p sß Thi«u. Sß Thi«u chào. Tôi chào lÕi. Sß Thi«u bäo :"Tôi vçn nh¾ dành cho c§u cây h°ng tú c¥u" . Tôi bäo :"Ь lúc nào qua chùa con xin". Tôi thú ch½i hoa. Ông giáo QuÏ bäo :"Фy là thú cüa kë biªt ð¶i". Sß Thi«u bäo :"Có l¤y ít sen v« c¡m l÷ không ?". Ð¥m sen cüa chùa mùa này nhi«u hoa.

Tôi dñng xe ð¦y thuy«n cho sß Thi«u. Chiªc thuy«n thúng chï v×a ng߶i ng°i. Chèo khua nß¾c. Quyên bäo :"Tôi mu¯n ði thuy«n". Tôi g÷i sß Thi«u.

Sß Thi«u ghé thuy«n vào.

Sß Thi«u ôm bó hoa sen ð£t lên b¶. Quyên trèo lên thuy«n. Tôi ð¦y thuy«n ra.

Sß Thi«u bäo :"Chìu ng߶i løy ta". Tôi c߶i. Tôi và sß Thi«u ng°i · trên b¶. Chi«u vçn xu¯ng ch§m. N¡ng hoe vàng. Trong lòng tôi r²ng hoác, r²ng l¡m, mµt khoäng r²ng không.

Quyên lên b¶. Sß Thi«u m¶i ån ngó sen. Sß Thi«u höi : "Ngon không ?". Quyên bäo :"Ngon".

N¤n ná mµt lát r°i v«. Sß Thi«u chào. Quyên chào lÕi. Quyên ôm bó hoa sen. Sß Thi«u t¥n ng¥n ðÑng trông theo.

Tôi ði trß¾c. Quyên ði sau. Quyên höi tôi v« sß Thi«u.

CHUYŽN S¿ THI‹U

Sß Thi«u m° côi cha m©. Nåm 15 tu±i có ng߶i trông th¤y tß¾ng lÕ bäo :"Nên xu¤t gia, trong tr¥n gian không có ch² chÑa c§u". Sß Thi«u nghe l¶i, ði du phß½ng nhi«u n½i, tìm hi¬u qua nhi«u b§c thi®n tri thÑc nhßng chÆng ngµ. Sß Thi«u nói :"Nay Ph§t · n½i không có Ph§t". LÕi nói :

Sß Thi«u tìm th¤y mµt n«n chùa cû bèn phát công ðÑc, tìm cách tu dñng lÕi, không hi¬u sao g÷i là "BÕch xï tñ" (Chùa tr¡ng rång). Sß Thi«u hay ð÷c th½, có câu : Nghîa là : LÕi có câu : Nghîa là : Sß Thi«u bäo :"Ph§t dÕy con ng߶i tu mµt cách thñc tª, tìm lÕi bän lai di®n møc cüa mình, Ph§t quá thñc tª nên không phäi ai cûng hi¬u".

Tôi và Quyên v« nhà. Dì Lßu nß¾c m¡t lã chã g÷i :"Cháu! Cháu ½i !". Quyên ng°i bên gi߶ng bäo :"B¯ m© cháu nh¾ ngày gi² ông nhßng b§n không v« ðßþc, bäo gØi cho cô chú ít ti«n". Dì Lßu bäo :"Cô chú không c¥n ti«n, chï c¥n tình cäm". Quyên l¤y · túi ra nåm tri®u ð°ng ðßa cho dì Lßu. Quyên bäo : "Ch¸ cho M¸ cái áo". Cái M¸ c߶i b¨n l¨n bäo :"Em cám ½n ch¸". Tôi bäo dì Lßu :"Cháu v« ðây". Tôi nhét trä dì Lßu hai nghìn ð°ng xu¯ng g¯i r°i v«.

— nhà ðang tu¯t lúa. Ch¸ Ngæ höi :"Con bé Quyên có xinh không !". Tôi bäo :"Xinh".

Ån c½m t¯i xong thì t¯i m¸t. Tr¶i ð± mßa rào. S¤m sét n± vang tr¶i. Cä nhà tôi løc ðøc chuy¬n thóc ra khöi ch² dµt. Xong m÷i vi®c thì ð°ng h° ðã 11 gi¶ khuya. Tr¶i vçn mßa. Tôi b²ng th¤y b°n ch°n trong dÕ, không ng°i yên ðßþc. Tôi bäo m© tôi :"Con mu¯n ra ð°ng b¡t ªch. Mßa này có nhi«u ªch". M© tôi bäo :"Con không sþ s¤m sét ß con ?". Tôi c߶i. M© tôi chÆng hi¬u nø c߶i cüa tôi ðâu. Tôi c߶i nhß mµt tên th± phï, c߶i nhß mµt gã n£c nô, c߶i nhß mµt tên quÖ sÑ c߶i móng chân tay mình sao lÕi ðen dài nhß thª.

аng v¡ng l£ng. Tiªng ªch µp oÕp. Tiªng ­nh ß½ng r¤t vang, r¤t to. Tiªng côn trùng rï r¡c.

Mßa.

Mßa miên man.

Tôi c¥m ðèn pin, chân xéo b×a lên các chân rÕ ¦m ß¾t. Šch có nhi«u, ð¶ ðçn dß¾i ánh ðèn, chï c¥n b¡t vào r÷. S¤m sét n± vang tr¶i. Ch¾p loé sáng. Vû trø m· ra vô cùng vô t§n. Gió ào ào, nghe nhß có muôn vàn cánh chim bay ðang v² trên ð¥u. Mµt cäm giác kinh d¸ xâm chiªm toàn thân khiªn tôi bün rün. Tôi rõ ràng th¤y có mµt bóng hình vî ðÕi ðang lß¾t nhanh qua, ðang chuy¬n v§n mãnh li®t trên ð¥u. Tôi n¢m áp xu¯ng b¶ rÕ, tâm trÕng bàng hoàng, th±n thÑc. Tôi tin ch¡c · lñc lßþng siêu vi®t bên trên tôi kia, ðang chuy¬n v§n r¥m rµ kia, th¤u hi¬u t¤t cä, phân minh l¡m, rÕch ròi, ch¡c ch¡n bäo dßÞng tính thi®n trong tâm linh con ng߶i, có khä nång an üi, âu yªm ðªn t×ng s¯ ph§n. Ði«u ¤y khiªn tôi an lòng.

Mßa ng¾t d¥n. Tôi ði qua khoänh ruµng này, khoänh ruµng khác. B÷n ªch cûng biªn ðâu m¤t. Thïnh thoäng chï th¤y mµt con nhái bén phóng vào theo rÕch nß¾c. Th¤p thoáng chân tr¶i phía vòng cung Ðông S½n ánh lØa le lói. Tôi cäm giác th¤y mình lÕc hß¾ng. Tôi không biªt bây gi¶ là m¤y gi¶ nhßng b²ng nhiên nghe th¤y tiªng gà kêu. Tiªng gà kêu kh¡c khoäi, chÆng trình tñ gì, khi ð± h°i, khi tiªng mµt. Tôi ði lúc lâu chÆng th¤y có con ªch nào, b²ng nhiên nh§n ra mình ðã lÕc ðªn t§n rÕch sông C¤m lúc nào không biªt. Trên tr¶i, ð½n ðµc mµt vì sao Mai.

Mãi ðªn t§n m¶ sáng tôi m¾i l¥n v« ðªn rìa làng. Không khí r¤t sÕch. Làng quê quen thuµc, yên tînh. Sau mßa, quang cänh hi®n lên v×a ðöm dáng, v×a tinh khiªt.

Qua nhà thím Nhung, tôi d×ng lÕi. Ngôi nhà nhö nép ven ð߶ng. Phên liªp hé m·. Mµt bóng ng߶i vµi vã lách ra. Ng߶i ¤y trông trß¾c trông sau r°i vøt chÕy nhanh vút sau bøi du¯i. Trµm chång ? Tôi ð¸nh kêu lên thì nh§n ra chú Phøng. Mµt lát, Thím Nhung m· cØa bß¾c ra, vë bình thän, m£c bµ váy ngü phong phanh. Thím Nhung h½n ba mß½i tu±i, ng߶i cân ð¯i, xinh ð©p.

Tôi xách giö ªch ði sau chú Phøng. Ъn ch² r¨, chú Phøng ngoái lÕi th¤y tô¸ Chú Phøng höi :"Šch có nhi«u không ?". Tôi không trä l¶¸ Chú Phøng thoáng gi§t mình. Chú cån v£n :"Mày sao thª ?". Tôi b²ng th¤y bu°n da diªt. Tôi bu°n cho thím Nhung, bu°n cho chú Phøng, cho ông giáo QuÏ. Tôi bu°n cho tôi.

Chú Phøng bö ði, vë b¤t c¥n. Tôi v«nhà. Hóa ra cûng chï có khoäng hai chøc con ªch. Ch¸ Ngæ bäo :"ChÆng bõ. Thª mà cûng ði su¯t ðêm". M© tôi c߶i :"Ch¡c cu c§u v×a b¡t ªch, v×a ngü g§t". Cái Minh sØa soÕn ðªn tr߶ng ð¬ sinh hoÕt hè. Nó m£c qu¥n phång xanh, aó tr¡ng, ðây là bµ di®n nh¤t mà nó chï m£c trong d¸p hµi hè. Cái Minh ghé tai tôi bäo :"Em biªt anh ði ðâu r°i, nhßng em không nói. Không phäi anh ði b¡t ªch". Cái Minh c߶i. Tôi nhìn vào m¡t nó. Nó biªt. Tôi ðâu ng¶ r¢ng chï vài gi¶ sau tôi ðã phäi khóc nó. Nó biªt, ð½n giän vì g¥n nhß nó ðã träi qua, th¤u su¯t. Ъn lúc ¤y, lúc nó chªt, chï còn h½n b¯n gi¶ næa ð¬ nó ðùa cþt và ngµ cho xong hªt thäy m÷i ði«u.

M© tôi bäo :"Con mang m¤y con ªch sang cho nhà bác giáo QuÏ nh¡m rßþu". Tôi bäo :"Vâng". Nói xong ði t¡m.

M© tôi và ch¸ Ngæ ra ð°ng giÞ lÕc. Фy cûng là công vi®c cüa tôi bu±i sáng.

Tôi xách xâu ªch qua nhà ông giáo QuÏ. Qua nhà dì Lßu th¤y Quyên g÷i :"Anh gì ½i". Tôi bäo :"Tôi là Nhâm. Cái M¸ ðâu r°i ?". Quyên bäo :"M¸ ðªn tr߶ng. Anh ði ðâu cho tôi ði v¾i".

Chúng tôi ðªn nhà ông giáo QuÏ.

CHUYŽN ÔNG GIÁO QUŸ

Ông giáo QuÏ dÕy c¤p mµt, tính thß½ng ng߶i, hay ð÷c sách t× nhö. L¾n lên, cha m© ði höi vþ cho, ông giáo QuÏ bäo :"Cô ð×ng l¤y tôi r°i kh± mµt ð¶i". Ng߶i kia bäo :"Kh± cûng l¤y". Ông giáo QuÏ bäo :"L¤y tôi thì ð×ng sþ nghèo là mµt, ð×ng sþ nhøc là hai, ð×ng ghen tuông là ba, phäi tr÷ng liêm sï là b¯n". Ng߶i kia bäo :"Biªt tr÷ng liêm sï thì ba vi®c trß¾c là th߶ng". Hai vþ ch°ng l¤y nhau ån · tâm ð¡c. Ông giáo QuÏ v« sau b¸ ðu±i vi®c vì dÕy trë con không ch¸u dÕy theo sách giáo khoa, cÑ tøc ngæ ca dao mà dÕy. Mµt l¥n ði ch¤m thi · Häi Phòng, th¤y cô gái giang h° ðang bøng mang dÕ chØa không có n½i sinh n· thì ðßa v« làm vþ hai, vþ cä cûng chÆng nói gì, còn c¤p ti«n cho ð¬ làm nhà riêng. Biªt vþ hai phong tình, vçn hay ði lÕi v¾i nhi«u ng߶i, ông giáo QuÏ cûng m£c, chï bäo :"Cô ngü v¾i ai thì nh¾ ðòi ti«n, không có ti«n thì l¤y thóc hay l¤y lþn v¸t thª nào chÑ ð×ng ngü không". Cä làng c߶i, ông giáo QuÏ cûng m£c. Ông giáo QuÏ hay u¯ng rßþu, rßþu vào th½ ra, có nhi«u bài nghe cûng ðßþc.

Ông giáo QuÏ · nhà mµt mình, n¢m võng ð÷c sách. Tôi và Quyên chào. Ông giáo QuÏ vµi nhöm d§y pha nß¾c. Chúng tôi ng°i · chõng tre dß¾i dàn thiên lý. Ông giáo höi Quyên :"Cô h÷c ðÕi h÷c bên MÛ thì lþi cho ai ?". Quyên bäo :"Lþi cho cháu, cho gia ðình, cho ð¤t nß¾c". Ông giáo QuÏ c߶i :"Ð×ng nghî ðªn lþi, nghî ðªn lþi nh÷c mình".

Chúng tôi ng°i ån khoai s÷ ch¤m mu¯i v×ng. Ông giáo QuÏ c¥m quy¬n sách nhét xu¯ng chiªu. Quyên bäo :"Bác làm thª nát m¤t sách còn gì ?". Ông giáo QuÏ c߶i :"Nát thì thôi. Ð÷c sách ð¬ có tri thÑc. Có tri thÑc ð¬ s¯ng ð¶i mình có nghîa".

N¡ng l÷c qua dàn hoa räi nhæng v®t n¡ng trên ð¤t. Cä ông giáo QuÏ, cä Quyên, cä tôi ð«u cùng im l£ng. Tôi mu¯n ra ð°ng. Quyên bäo :"Tôi v« l¥n này, r¤t mu¯n có mµt ¤n tßþng ðúng v« ð°ng quê. Anh ði ðâu cho tôi ði v¾i". Tôi lßÞng lñ. Ông giáo QuÏ c߶i :"Cô ¤y là ðàn bà, sao lÕi ch¯i t× ðàn bà ðßþc ?".

Chúng tôi chào ông QuÏ r°i ra ð°ng. Quyên bäo :"Cánh ð°ng rµng quá... Anh có biªt cánh ð°ng b¡t ð¥u t× ðâu không ?".

Tôi dçn Quyên ði qua cánh ð°ng màu. Quyên höi :"Giá nông ph¦m quê anh nåm nay tång giäm thª nào ?". Tôi bäo :"Tång 0,4%". Quyên bäo :"Chªt th§t ! Thª mà hàng công nghi®p tång 2,2% . Thª giá phân bón thª nào ?". Tôi bäo :"ÐÕm tång 1,6% , lân tång 1,4%". Quyên höi :"Quê anh có dùng ði®n không ?". Tôi bäo :"Không". Quyên bäo :"Giá ði®n tång 2,2%".

Khoäng 10 gi¶ sáng là khoäng th¶i gian ðông ng߶i trên ð°ng, có nhi«u phø næ, trë em. H÷ là ngu°n lao ðµng chính. Ðàn ông quê tôi phiêu lßu, lÕi nhi«u äo tß·ng, h÷ ôm ¤p ß¾c m½ làm giàu nên hay bö ra ngoài thành ph¯ tìm vi®c, ði buôn bán. Cûng có ng߶i l£n lµi vào t§n mi«n trong ðào vàng, ðào h°ng ng÷c. Giàu có chÆng th¤y ðâu nhßng khi v« làng, tính tình h÷ ð±i khác, h÷ tr· nên nhæng con thú dæ ðµc. Chú Phøng là ng߶i nhß v§y.

CHUYŽN CHÚ PHžNG

Nguy­n Viªt Phøng, nhà nghèo, h÷c hªt c¤p hai thì thôi h÷c. Phøng làm nhi«u ngh« : thþ cày, thþ xây, thþ mµc, ðánh xe bò... Nåm 20 tu±i Phøng ði bµ ðµi. Ba nåm sau v« làng l¤y vþ. Vþ h½n Phøng b¯n tu±i, ðë li«n ba nåm b¯n ðÑa con gái (l¥n thÑ ba vþ ðë sinh ðôi). Phøng quyªt chí làm giàu, bán ð° ðÕc · nhà l¤y hai ð°ng cân vàng gi¡t lßng vào mi«n trong ðào vàng. B£t ði h½n nåm chÆng có tin tÑc gì, mµt hôm lù lù tr· v«, ng߶i ngþm g¥y nhß xác ve, m£t phù nhß cái l®nh. Phøng n¢m li®t gi߶ng, vþ t¥n täo thu¯c thang nØa nåm tr¶i, nhà nghèo lÕi nghèo thêm. Sau tr§n ¯m, Phøng tính nªt ð±i khác, có l¥n chém ng߶i b¸ thß½ng, dân làng ai cûng sþ. Cûng có khi Phøng b²ng khóc hu hu, cÑ ch¡p tay lÕy vþ lÕy con. V« sau may b¯ m© vþ chuy¬n ra thành ph¯ v¾i ng߶i con trai · nß¾c ngoài v«, cho không ngôi nhà v¾i ba sào v߶n nên ð¶i thay ð±i. Vþ Phøng là ng߶i tháo vát, chån nuôi giöi, lÕi có ngh« làm ð§u phø. B¯n ðÑa con gái ðÑa nào cûng ch¸u khó giúp m©. Phøng · nhà, d÷n cho mình mµt mình mµt bu°ng, c¤m vþ con vào. Thïnh thoäng, Phøng vçn ði lÕi v¾i thiªm Nhung và m¤y bà góa nÕ dòng. Vþ con Phøng höi :"Sao anh cÑ xa lánh chúng tôi ?". Phøng bäo :"Báu gì mà · g¥n tao. Th¸t cüa tao r¤t ðµc. C¡n vào tao là c¡n phäi bä chó. Tao thß½ng m© con mày, mu¯n cho m© con mày trong sÕch ð¤y thôi".

Tôi và Quyên ði qua ð¤u ð¤t giæa ð°ng. — dß¾i ð¤u ð¤t, nhæng bøi th¥u d¥u, rau d«n gai m÷c ð¥y. Có cä nhæng cây ngô ð°ng hoa ðö lá xanh. Quyên höi :"Sao g÷i là ð¤u ð¤t ?". Tôi bäo :"Ngày xßa, vua Ba Vành ðào n½i này ð¬ ðong quân nhß ta ðong thóc". Quyên höi :"Khoäng bao nhiêu ng߶i ?". Tôi bäo :"Hai mß½i ng߶i mµt ngû, hai tråm ng߶i mµt c½". Tôi và Quyên ðªn khoänh ruµng m© tôi và ch¸ Ngæ ðang dÞ lÕc. Nß¾c xâm x¤p lu¯ng, nh¤c cây lÕc lên là b§t g¯c. Quyên s¡n qu¥n, cûng lµi xu¯ng bÑt lÕc. Quyên bäo :"Nhàn th§t". M© tôi bäo : "Cô ½i, ð¤y là cô m¾i chï cßÞi ngña xem hoa ð¤y thôi. Cô thØ tính xem t× khi hÕt lÕc gieo xu¯ng lu¯ng này, ðªn khi kªt hÕt m© con tôi v¤t vä l¤m láp thª nào !". Ch¸ Ngæ ví von :"Ai ½i bßng bát c½m ð¥y. Dëo th½m mµt hÕt ð¡ng cay muôn ph¥n".

Tôi ðÕp phäi ± dª. L¤y cu¯c b¾i ra, hàng nghìn con dª ð¤t béo núc ních bò nhung nhúc. M© tôi, ch¸ Ngæ bö dÞ lÕc b¡t dª. M© tôi xuýt xoa :"Ôi chao, phúc ðÑc ð¥y nhà r°i các con ½i !". Ch¸ Ngæ m×ng :"Cái nhà ta r°i giàu nh¤t làng !".

Khoäng g¥n trßa, th¤y · ð߶ng Nåm có ðám ðông kêu la khóc lóc ðang chÕy. M© tôi tñ dßng ngã chúi xu¯ng ruµng, th¤t thanh g÷i tôi :"Nhâm ½i Nhâm". Tôi và ch¸ Ngæ sþ hãi, tß·ng m© tôi trúng gió. M© tôi m£t tái ði, tay gi½ trß¾c m£t nhß s¶ n¡n ai. M© tôi g÷i :"Nhâm ½i Nhâm. Sao em Minh con máu me ð¥y ng߶i thª này ?". Ch¸ Ngæ lay lay m© tôi :"U ½i u, sao u nói g· thª ?".

Có m¤y ng߶i t× ðám ðông trên ð߶ng Nåm b²ng chÕy tách ra, bång qua ð°ng. Có ai gào to thäm thiªt :"Bà Hùng ½i (Hùng là tên b¯ tôi) mau ra mà nh§n xác con ðây này". Anh Ng÷c tóc dñng ngßþc, cái anh nhà th½ mà tôi ðã g£p · ga chi«u qua, chÕy · phía trß¾c. Anh nói không ra h½i, tôi nghe loáng thoáng, chï biªt r¢ng cái Minh em tôi và cái M¸ con dì Lßu ðèo nhau ði h÷c v«, qua ngã ba thì b¸ chiªc ôtô ch· cµt ði®n cán chªt.

M© tôi lån lµn giæa ruµng lÕc ðang dÞ nham nh·. Nhæng con dª ð¤t bay nhanh, bay mµt quãng lÕi bò, lÕi rúc ð¥u xu¯ng bùn. Ch¸ Ngæ ðÑng l£ng, m¡t ng½ ng¦n th¤t th¥n nhìn v« dãy núi xa phía vòng cung Ðông S½n, tña nhß không hi¬u sao b²ng dßng tr¶i cao phû phàng ðªn thª.

Anh Ng÷c, tôi và Quyên chÕy ra ð߶ng. Nß¾c m¡t tôi giàn giøa. Cái Minh m¾i 13 tu±i. Cái M¸ m¾i 13 tu±i. Tôi còn chßa k¸p làm cho cái M¸ cái l°ng l¤y ±i. Còn cái Minh em tôi, con bé r¤t thäo, nó su¯t ð¶i m£c qu¥n áo vá, nó bao gi¶ cûng dành cho tôi nhæng quà ngon nh¤t.

Chiªc xe täi ch· ba cây cµt ði®n ð± nghiêng · bên v® ð߶ng. Ng߶i ta dùng kích ð¬ nâng bánh xe, tìm cách kéo xác cái Minh và cái M¸ ra. Cái Minh n¢m nghiêng, cái M¸ n¢m s¤p, ðè lên nhau. Chiªc xe ðÕp rúm ró bên cÕnh.

Tôi ðßa tay lên mi®ng ð¬ b¸t âm thanh th±n thÑc trong c± cÑ th¤y b§t ra. Tôi thß½ng các em tôi quá. R¤t ðông nhæng con ru°i bu quanh hai l² mûi cái Minh, cái M¸. Anh Ng÷c nhà th½ không biªt l¤y · ðâu ra n¡m hß½ng cÑ hu½ hu½ trß¾c m£t hai ðÑa, khói hß½ng qu¦n lÕi mµt ch² không bay lên ðßþc. Tôi s¨ không k¬ gì v« cái chªt cüa cái Minh, cái M¸ næa. Chi«u hôm ¤y phäi làm ðám ma cho hai em tôi. Cûng gi¯ng nhß m÷i ðám ma · làng, · ð¤y có r¤t nhi«u nß¾c m¡t, nhi«u l¶i than vãn. Tôi và mµt thanh niên trong làng cáng dì Lßu ra t§n ngoài ð°ng r°i lÕi cáng v«. Quyên cûng ði theo. Anh Ng÷c có làm bài th½ v« sñ vi®c này. Tôi không hi¬u sao anh làm th½ ðßþc · trong hoàn cänh nhçn tâm nhß thª.

Chi«u hôm sau tôi ðßa Quyên ra ga. Dì Lßu nói mãi nhßng Quyên cÑ n¢ng n£c ðòi v«. Chúng tôi ði theo con ð߶ng ð¤t men bên rìa làng qua ð¥m sen r°i d÷c b¶ mß½ng ngßþc v« huy®n lÜ. Qua ð¥m sen chúng tôi ng°i nghî. Quyên bäo :"Tôi · ðây ba ngày mà sao dài quá".

Ga chi«u huy®n lÜ v¡ng vë. Vçn chï có khoäng h½n chøc ng߶i ðÑng · sân ga ðþi tàu. VÆng lÕi tiªng cát-xét nhà nào ðang m·. Tàu vào ga. Hành khách l¥n lßþt lên tàu. M¤y th¥y cô giáo c¤p ba tr߶ng huy®n. Bµ ðµi. M¤y ng߶i buôn chuyªn. Mµt thanh niên ðeo kính tr¡ng, tay xách va li. Hai c£p vþ ch°ng già. Quyên.

Quyên bäo :"Anh gì ½i ! Tôi ði nhé ! Cám ½n anh ðã ði ti­n tôi".

Tôi ðÑng · sân ga r¤t lâu. Tàu ði khu¤t. Tôi linh cäm th¤y không bao gi¶ còn g£p Quyên næa.

Tôi qua cØa soát vé v« làng. Nhìn phía trß¾c chï th¤y mµt v®t xanh nhô trên ð°ng vàng, xa m¶ là vòng cung Ðông S½n. — ð¤y tôi có r¤t nhi«u thß½ng nh¾.

Ngày mai tr¶i n¡ng hay mßa ? Thñc ra bây gi¶ v¾i tôi, tr¶i n¡ng hay mßa thäy ð«u vô nghîa. Tôi là Nhâm. Ngày mai tôi 17 tu±i. Có phäi ð¤y là tu±i ð©p nh¤t ð¶i ng߶i ta không ?


........