Nhæng ng÷n gió Hua Tát
-- Nguy­n Huy Thi®p


( M߶i truy®n trong bän nhö )

— Tây B¡c có mµt bän nhö ng߶i Thái ðen n¢m cách chân ðèo Chi«ng Dông ch×ng d§m ð߶ng. Bän tên là Hua Tát.

Bän Hua Tát · trong thung lûng h©p và dài, ba b« b¯n bên là núi cao bao b÷c, cu¯i thung lûng có h° nß¾c nhö, nß¾c g¥n nhß không bao gi¶ cÕn. Xung quanh h°, khi thu ðªn, hoa cúc dÕi n· vàng ðªn nhÑc m¡t.

T× thung lûng Hua Tát ði ra bên ngoài có nhi«u l¯i. L¯i ði chính räi ðá, v×a mµt con trâu. Hai bên l¯i ði này ð¥y nhæng cây mè loi (1), tre, v¥u, bÑa, mu²m và hàng tråm thÑ cây dây leo không biªt tên g÷i là gì. L¯i ði này ðã in d¤u chân nhi«u ng߶i. Trong s¯ ðó, t×ng nghe có cä mµt v¸ hoàng ðª.

Thung lûng Hua Tát ít n¡ng. — ðây quanh nåm cÑ lung bung mµt thÑ sß½ng mù bàng bÕc nên nhìn ng߶i và v§t thì chï nhìn th¤y nhæng nét nhòa nhòa ðÕi th¬ mà thôi. Ðây là thÑ không khí huy«n thoÕi.

— Hua Tát, nhæng chuy®n c± nhß nhæng bông hoa dÕi, màu vàng nhÕt, bé nhß khuy áo, ði¬m ðâu ðó quanh rào trong các ngõ nhö. Ðàn ông ng§m hoa này trong mi®ng u¯ng rßþu không bao gi¶ say. Nó cûng gi¯ng nhß nhæng viên ðá cuµi tr¡ng có gân ðö, mänh nhß sþi chï n¢m kín ðáo n½i lòng su¯i. Phø næ thích nhæng viên söi này. H÷ nh£t nó v« ü trong áo lót ðü mµt tråm ngày. Khi làm ð®m cho ch°ng, h÷ d¤u viên söi ðó vào trong. Có l¶i truy«n r¢ng ng߶i ch°ng n¢m trên ð®m ¤y s¨ không bao gi¶ m½ tß·ng ðªn nhæng phø næ khác.

Hua Tát là mµt bän nhö cô ð½n. Ng߶i dân · ðây s¯ng giän d¸, ch¤t phác. Công vi®c nß½ng rçy nh÷c nh¢n v¤t vä. Cä vi®c sån b¡t cûng thª. Tuy nhiên, ng߶i dân · ðây lÕi r¤t rµng lòng mªn khách.

Ъn Hua Tát, khách s¨ ðßþc m¶i ng°i trên bªp lØa, u¯ng s×ng rßþu c¥n v¾i xeo th¸t r×ng s¤y khô. Nªu khách là mµt ng߶i công minh, chính trñc, chü nhà s¨ m¶i khách nghe mµt câu chuy®n c±. Có th¬ nhæng chuy®n c± ¤y nói nhi«u ðªn n²i ðau kh± con ng߶i, nhßng chính hi¬u rõ nhæng ðau kh± ¤y mà · trong ta näy n· ra sñ sáng su¯t ðÕo ðÑc, lòng cao thßþng, tình ng߶i.

Nhæng ng߶i s¯ng trong chuy®n c± bây gi¶ ð«u không còn næa. — Hua Tát, h÷ ð«u biªn thành ð¤t bøi và tro than cä(2). Tuy v§y, linh h°n cüa h÷ vçn bay th¤p thoáng trên các khau cúi(3) nhà sàn.

Nhß nhæng ng÷n gió.

o0o0o0o

Truy®n thÑ nh¤t
Trái Tim H±

gày ¤y, · Hua Tát có mµt cô gái tên Pùa. S¡c ð©p cüa nàng kh¡p các m߶ng không ai bì k¸p, da tr¡ng nhß trÑng gà bóc tóc mßþt và dài, môi nhß son ðö. Chï kh± mµt n²i là Pùa b¸ li®t hai chân, su¯t nåm su¯t tháng n¢m mµt ch².

H°i xäy ra chuy®n này Pùa m߶i sáu tu±i. Tu±i m߶i sáu là tu±i cüa mùa xuân, cüa tình yêu. Tình yêu có th¬ có nhi«u nhßng mà mùa xuân thiªu næ lÕi chï có mµt. Nåm m߶i sáu tu±i là tháng ð¥u cüa mùa xuân, ðªn m߶i chín tu±i thì có khi ðã sang mùa thu r°i.

Mùa xuân · Hua Tát ð¥y ¤p tiªng khèn bè. Tiªng khèn qu¤n quýt chân sàn, chân quän ( sàn · r¬ ) nhà các cô gái. Cö dß¾i chân các c¥u thang không m÷c ðßþc. — ð¤y phÆng lì mµt l¾p ð¤t bÕc.

Sàn nhà Pùa không có nhæng tiªng khèn bè. Không ai ði l¤y cô gái li®t cä hai chân làm vþ. Ðàn ông thß½ng xót, ðªn cä trë con cûng thß½ng xót Pùa. Ng߶i ta cúng ma, tìm thu¯c cho Pùa. Vô hi®u, ðôi chân cüa nàng vçn không nhúc nhích.

Nåm ¤y, Hua Tát s¯ng trong mùa ðông khüng khiªp. Tr¶i tr· chÑng, cây c¯i khô héo vì sß½ng mu¯i, nß¾c ðóng thành bång. Mùa ðông ¤y, trong r×ng Hua Tát xu¤t hi®n mµt con h± dæ. H± rình r§p su¯t ngày ðêm quanh bän. Bän hoang v¡ng hÆn, không ai dám ra nß½ng ra rçy. Bu±i t¯i, chân các c¥u thang ðßþc r¤p rào gai kÛ lßÞng, các cØa nhà ðóng ch£c. Sáng sáng, th¤y vªt chân h± vòng quanh t×ng ngôi nhà mµt. Cä bän s¯ng trong n½m n¾p lo âu.

Ng߶i ta ð°n con h± có trái tim khác th߶ng, trái tim nó chï b¢ng hòn söi và trong su¯t. Trái tim ¤y là bùa hµ m®nh, cûng là v¸ thu¯c th¥n. Ai có trái tim ¤y s¨ ðßþc may m¡n, giàu sang su¯t cä cuµc ð¶i. Trái tim ¤y nªu ðem ngâm rßþu s¨ chæa ðßþc m÷i thÑ b®nh hi¬m nghèo. Li®t chân nhß Pùa, u¯ng thÑ thu¯c ¤y cûng s¨ khöi ðßþc.

Tin ð°n nhß con chim c¡t truy«n kh¡p thung lûng. — bªp lØa, sân quän, dß¾i su¯i, trên nß½ng, ðâu ðâu ng߶i ta cûng nói v« trái tim h±. Tin ð°n bay xu¯ng cä vùng ð°ng b¢ng cüa ng߶i Kinh, bay lên cä ðïnh núi cao cüa ng߶i H'mông. Tin ð°n bao gi¶ cûng thª, qua mi®ng cüa nhæng kë ngu d¯t thì quái lÕ thay, th߶ng thú v¸ h½n qua nhæng con ng߶i t×ng träi.

Có r¤t nhi«u ng߶i ði sån con h±. Có ng߶i Thái, ng߶i Kinh, ng߶i H'mông... Ng߶i thì mu¯n sån h± ð¬ l¤y trái tim làm bùa hµ m®nh, ng߶i thì mu¯n l¤y trái tim h± làm thu¯c. Trách h÷ thª nào ? жi ng߶i ta, ai ðã chÆng t×ng sån ðu±i bao nhiêu phù du ?

Trong ðám thþ sån, ðông nh¤t là ðám con trai bän Hua Tát. H÷ mu¯n l¤y ðßþc trái tim h± ð¬ v« chæa b®nh cho Pùa.

Vi®c sån h± kéo dài g¥n hªt mùa ðông. Nhßng, nhß có phép lÕ, con h± tinh khôn biªt tránh nhæng n½i ng߶i ta phøc nó. Nhæng ng߶i ði sån b¸ nó sån lÕi. H½n m߶i ng߶i chªt vì con h± dæ. Tiªng khóc than lçn v¾i tiªng gió hú dài âm âm trong bän. Ng߶i ta nän chí d¥n, s¯ ng߶i ði sån røng nhanh nhß bÑa chín cây, cu¯i cùng chï còn mµt ng߶i. Ng߶i ¤y là Khó.

Khó là trai bän Hua Tát. Chàng m° côi cha m©, s¯ng nhß con don con dim. Con don, con dim s¯ng lüi thüi, ði con ð߶ng riêng, ån u¯ng thª nào không ai biªt ðßþc. Khó chÆng bao gi¶ tham dñ nhæng cuµc tø t§p, hµi hè · bän. Ph¥n vì Khó nghèo, ph¥n vì th¤y x¤u trai. Chàng b¸ ð§u mùa, m£t r² ch¢ng ch¸t. Ng߶i Khó d¸ dÕng: hai tay dài ch¤m ð¥u g¯i, ðôi chân khÆng khiu lúc nào ði cûng nhß chÕy. Con don, com dim có ði bao gi¶ ?

Th¤y Khó ði sån nhi«u ng߶i ngÕc nhiên. Ng߶i ta lÕi càng ngÕc nhiên th¤y Khó sån h± không phäi ð¬ l¤y bùa phép may m¡n cho chàng mà ð¬ l¤y thu¯c v« chæa cho Pùa. Ðêm ðêm, h÷ th¤y Khó ðÑng dß¾i chân sàn nhà Pùa ð¶ ðçn nhß kë si tình, cûng gi¯ng nhß tên ån trµm.

Ng߶i bän Hua Tát không biªt Khó ði con ð߶ng nào tìm vªt h±. Ð߶ng cüa con don, con dim h± cûng không biªt. Con h± th¤y sñ nguy hi¬m. Nó thay ð±i ch² ·, thay ð±i ð߶ng ði. Khó và con h± sån nhau t×ng gi¶...

Mµt ðêm, ng߶i ta ðang ng°i k¬ chuy®n · sàn nhà Pùa thì nghe th¤y tiªng súng n±. Tiªng súng kíp âm nhß tiªng s¤m. Có tiªng h± g¥m dæ dµi vang trong khe núi.

H± chªt r°i ! Ðúng Khó b¡n chªt h± r°i ! Cä bän kinh hoàng xôn xao nhß r×ng g£p bã÷ Ng߶i ta reo hò. Nhi«u ng߶i v×a reo v×a trào nß¾c m¡t. Trai bän ð¯t ðu¯c lên r×ng tìm Khó.

G¥n sáng ng߶i ta m¾i tìm th¤y Khó và xác con h± ðã chªt. Cä hai lån xu¯ng vñc sâu dß¾i su¯i. Khó b¸ gçy lßng, m£t chàng ð¥y vªt cào c¤u cüa h±. Con h± b¸ b¡n toác ð¥u. Viên ðÕn b¡n g¥n xé rách trán h± xuyên vào t§n óc.

Nhßng, ði«u kì lÕ nh¤t là ngñc con h± ðã b¸ rÕch ði, trái tim cüa nó không còn ð¤y næa. Vªt rÕch b¢ng dao còn m¾i, máu bªt hai bên vªt rÕch chäy ròng ròng, süi thành b÷t nhß bong bóng. Ðã có kë nào ðánh c¡p trái tim con h± !

T¤t cä trai bän Hua Tát l£ng im, cu¯i g¥m m£t xu¯ng. H÷ h± th©n, cåm gi§n, chua xót.

H½n m߶i ng߶i chªt trong mùa ðông ¤y vì con h± dæ. Thêm hai ng߶i næa chªt d¥n sau câu chuy®n ðó. Hai ng߶i ¤y là Pùa và Khó...

Ng߶i bän Hua Tát ðã chôn con h± ngay ch² nó chªt. Không ai nh¡c lÕi huy«n thoÕi v« sñ m¥u nhi®m cüa trái tim h±. Ng߶i ta ðã quên nó ði nhß quên bao ði«u cay ð¡ng xäy ra trên thª gian này. Ði«u ¤y cûng c¥n.

Còn nh¾ chuy®n ¤y, bây gi¶ có l¨ chï r¤t ít ng߶i.

Truy®n thÑ tß
Ti®c Xòe Vui Nh¤t

à th¸ E là con gái trß·ng ban Hà Vån Nó. Hiªm có ng߶i xinh ð©p nhß E. Lßng nhß lßng kiªn vàng, m¡t long lanh nhß sao Khun Lú -- Nàng œa (1), tiªng nói cüa nàng d¸u dàng. Khi nàng c߶i, tiªng c߶i trong v¡t và vô tß lñ. E xinh ð©p ðã ðành nhßng ðÑc hÕnh cüa nàng cûng ít có ng߶i bì k¸p. Nàng là ni«m tñ hào cüa ng߶i Hua Tát. Cä bän mong nàng tìm ðßþc ng߶i ch°ng xÑng ðáng, trß·ng bän Hà Vån Nó cûng mu¯n thª, các bô lão trong bän cûng mu¯n thª. Trao ng߶i con gái xinh ð©p nhß E cho ng߶i không xÑng ðáng là có tµi v¾i Then vì nàng là quà t£ng cüa Then v¾i ng߶i Hua Tát. Ch÷n ai bây gi¶ ? Ng߶i ta ðßa vi®c ch÷n ch°ng cüa E ra bän. Ng߶i mu¯n xin làm r¬ trß·ng bän Hà Vån Nó có r¤t nhi«u. Trai trong bän Hua Tát cûng có, trai ngoài bän Hua Tát cûng có. Các bô lão trong bän Hua Tát thÑc tr¡ng mµt ðêm, u¯ng hªt nåm vò rßþu c¥n r°i quyªt ð¸nh s¨ làm mµt cuµc thi tài ð¬ ch÷n ng߶i nào có ðÑc tính quý nh¤t mà khó kiªm nh¤t làm ch°ng cüa E. ÐÑc tính quý nh¤t và khó kiªm nh¤t là ðÑc tính gì ? Ai là ng߶i có ðÑc tính ¤y ? Các chàng trai ng°i tøm bên các bªp lØa bàn bÕc, không biªt bao nhiêu là rßþu và th¸t tiêu ma. L¾p trë bây gi¶ không th¬ suy nghî b¢ng nß¾c lã ðßþc, ðã ðành...

Mµt bæa kia có chàng trai dáng vë hùng dûng ðªn nói v¾i trß·ng bän và các bô lão:

- Dûng cäm là ðÑc tính quý nh¤t và khó kiªm nh¤t. Tôi là ng߶i có ðÑc tính ¤y !

- CÑ chÑng minh xem ! Trß·ng bän trä l¶i.

Chàng trai ði vào r×ng. Ъn chi«u chàng vác v« mµt con lþn lòi b¸ chàng b¡n chªt. Con lþn lòi ðªn h½n tÕ th¸t, lông cÑng tua tüa nhß lông nhím, chªt r°i mà hai con m¡t ðö l×cüa nó vçn ng¥u s¡c máu. Chàng vÑt con lþn xu¯ng sàn, m¡t chàng long lanh sáng, ng߶i chàng nhß có hào quang. M÷i ng߶i ð«u khen ngþi chàng.

Trß·ng bän höi con gái:

- Con xem, chàng trai thñc sñ dûng cäm. Chàng ¤y ðã chÑng minh ðÑc tính dûng cäm cüa mình...

E mïm c߶i, trái tim cüa nàng rung ðµng khi nhìn th¤y ðôi m¡t dûng cäm cüa ng߶i c¥u hôn. Ðôi m¡t ¤y nhß có ánh lØa. Nhßng v¯n thông minh, E biªt, nhæng ng߶i dûng cäm s¨ mãi mê v¾i sñ nghi®p cüa mình.

E trä l¶i:

- Ðúng thª, thßa cha ! Chàng trai ðã chÑng minh ðßþc ðÑc tính dûng cäm cüa mình... ðÑc tính th§t là ðáng quí... Nhßng thßa cha, ðÑc tính ¤y ðáng quý nhßng ch¡c không khó kiªm vì m¾i t× sáng ðªn chi«u chàng ðã chÑng minh ðßþc nó...

Các bô lão g§t gù. Ng߶i ta ð°ng ý v¾i l¶i E nói. Con lþn ðßþc m± th¸t. Cä bän xoè su¯t ðêm ð¬ m×ng ðÑc tính dûng cäm, ðÑc tính ðáng quý nhßng không khó kiªm. Nhi«u ng߶i con trai chân chính · r×ng có ðÑc tính này...

Mµt l¥n khác, có mµt chàng trai trông thông minh sáng süa ðªn nói v¾i trß·ng bän và các bô lão:

- Khôn ngoan là ðÑc tính ðáng quý và khó kiªm ! Tôi là ng߶i có ðÑc tính ¤y !

- CÑ chÑng minh xem ! Các bô lão nói v¾i chàng trai.

Chàng trai ði vào r×ng. Ъn chi«u chàng mang v« mµt ðôi rái cá còn nguyên v©n. Rái cá là con v§t khôn ngoan nh¤t r×ng, nó vô cùng tinh nh§y, bçy nó g¥n nhß là vi®c sÑc ng߶i không th¬ làm ðßþc. Chàng trai mïm c߶i, m¡t chàng long lanh sáng, ng߶i chàng nhß có hào quang. M÷i ng߶i ð«u khen ngþi chàng.

Trß·ng bän nói v¾i con gái :

- Con xem, chàng trai thñc sñ khôn ngoan. Chàng ¤y ðã chÑng minh ðÑc tính khôn ngoan cüa mình...

E mïm c߶i, lÕi mµt l¥n næa trái tim cüa nàng rung ðµng. Ðôi m¡t ng߶i c¥u hôn có ánh lØa, cógiông bão. Nhßng, nhæng ng߶i khôn ngoan bao gi¶ cûng s¨ ðau kh±, th§m chí b¤t hÕnh. H÷ biªt quá nhi«u...

E trä l¶i :

- Thßa cha, chàng trai cûng ðã chÑng minh ðßþc ðÑc tính ðáng quý cüa mình. Nhßng thßa cha, ðÑc tính ¤y ðáng quý nhßng ch¡c cûng không khó kiªm vì m¾i t× sáng ðªn chi«u, chàng lÕi chÑng minh ðßþc nó...

Các bô lão g§t gù. Ng߶i ta làm th¸t ðôi rái cá. Cä bän lÕi xoè su¯t ðêm ð¬ m×ng ðÑc tính ðáng quý nhßng không có kiªm. Nhæng ng߶i con trai chân chính · r×ng ð«u c¥n có ðÑc tính này...

Mµt l¥n khác næa, có mµt chàng trai béo ph¸ cßÞi ngña ðªn bän. Chàng béo nói:

- Giàu có là ðÑc tính ðáng quý và khó kiªm nh¤t. Tôi là ng߶i giàu có.

Chàng béo ð± ra sàn không biªt bao nhiêu là vàng và bÕc tr¡ng. M÷i ng߶i hoa m¡t. Trß·ng bän và các bô lão ng°i nín l£ng. Chßa bao gi¶ h÷ th¤y có ng߶i giàu có nhß thª.

- Giàu có là ði«u không phäi chÑng minh !... Chàng béo nói.

Các bô lão g§t gù. Trß·ng bän cûng g§t gù. Chàng béo mïm c߶i, m¡t chàng có ánh lØa, có giông bão, có cä ðêm t¯i næa. Ng߶i chàng nhß c'o hào quang.

Trß·ng bän höi E:

- Thª nào, con gái ta... Giàu có có phäi là ðÑc tính ðáng quý và khó kiªm không con ?

- Khó kiªm thì ðúng - E trä l¶i - Nhßng giàu có không phäi là ðÑc tính. Giä d¯i thì ðúng là mµt ðÑc tính. Không th¬ giàu có mà không giä d¯i...

Các bô lão c߶i phá lên. Ng߶i ta lÕi xoè su¯t ðêm ð¬ m×ng con ng߶i giàu có.

Cu¯i cùng có mµt chàng trai trong bän Hua Tát tìm ðªn g£p trß·ng bän và các bô lão. Фy là H£c, chàng trai m° côi, mµt thþ sån xu¤t s¡c nh¤t bän. H£c nói v¾i m÷i ng߶i:

- Trung thñc là ðÑc tính ðáng quý và khó kiªm nh¤t !

- CÑ chÑng minh xem ! M÷i ng߶i bäo chàng. H£c trä l¶i:

- Trung thñc không phäi là cái vòng bÕc · c± ðßa ra cho m÷i ng߶i trông th¤y, s¶ tay vào nó.

M÷i ng߶i xôn xao, các bô lão bàn tán. Trß·ng bän tÑc gi§n, m£t ông ðö b×ng nhß lØa:

- Phäi chÑng minh ! Trß·ng bän hét lên, ông ðã nhìn th¤y ðôi m¡t trìu mªn cüa E nhìn H£c.

- Ai tin mày ? Ai bäo mày có ðÑc tính trung thñc ? Trß·ng bän höi.

- Then biªt ! H£c trä l¶i.

- Cä con cûng biªt ! E nói nghiêm trang.

- Ðiên r° ! Trß·ng bän g¥m lên. Ông nhìn sang các bô lão c¥u cÑu. Ông biªt, ng߶i già bao gi¶ cûng tìm ra l¯i thoát ð½n giän cho m÷i r¡c r¯i trên ð¶i.

- Hãy c¥u Then ði ! Mµt v¸ bô lão bäo H£c. Tr¶i ðang hÕn hán, t¤t cä mó nß¾c (2) ð«u ðã cÕn khô. Nªu con trung thñc, con hãy c¥u Then mßa xu¯ng !

Trßa hôm sau, dân bän Hua Tát l§p ðàn c¥u ðäo, không khí oi n°ng ngµt ngÕt. H£c bß¾c lên ðàn, chàng ngß¾c ðôi m¡t trang nghiêm nhìn tr¶i. Chàng nói:

- Con s¯ng trung thñc, d¥u biªt trung thñc bao gi¶ cûng ch¸u ðau kh± thi®t thòi. Tuy nhiên, nªu lòng trung thñc chuµc ðßþc tµi l²i và mang tình yêu ðªn ðßþc cho thª gian này, xin tr¶i mßa xu¯ng...

Tr¶i cao tînh l£ng. B²ng nhiên t× ðâu ðó xa xôi có mµt c½n gió m½ h° th±i v«. T¤t cä ng÷n cây trên r×ng xào xÕc. M£t ð¤t b¡t ð¥u xu¤t hi®n nhæng c½n l¯c nhö.

Bu±i chi«u, b¥u tr¶i ð¥y mây v¥n vû và khi ðêm xu¯ng thì mßa nhß trút.

L¥n ¤y, ng߶i ta ðã xoè su¯t mµt tu¥n trång ð¬ m×ng ðám cß¾i cüa H£c v¾i con gái trß·ng bän.

Ðây là ti®c xoè vui nh¤t · bän Hua Tát. Cä bän ð«u say khß¾t. T×ng cái cµt nhà, th§m chí ðªn t×ng cái cây trong v߶n cûng ðßþc m¶i u¯ng mµt s×ng rßþu ðÕi.

o0o0o0o

Courtesy ch¸ PhÕm Chi Lan


|