Du. Chu Ty` Tu+o+'ng Hi.ch Va(n


u+ thu+o+`ng va(n chi: Ky? Ti'n di~ tha^n dda.i tu+? nhi thoa't Cao DDe^'; Do Vu di~ bo^'i thu. qua nhi te^' Chie^u Vu+o+ng. Du+. Nhu+o+.ng tho^'n tha'n nhi phu.c chu? thu`; Tha^n Khoa'i ddoa.n ti' nhi pho' quo^'c na.n. Ki'nh DDu+'c nha^'t tie^?u sinh da~, tha^n du+.c Tha'i To^ng nhi dda('c mie^~n The^' Sung chi vi; Ca?o Khanh nha^'t vie^~n tha^`n da~, kha^?u ma. Lo^.c So+n nhi ba^'t to`ng nghi.ch ta(.c chi ke^'. Tu+. co^? trung tha^`n nghi~a si~, di~ tha^n tu+? quo^'c ha` dda.i vo^ chi ? Thie^'t su+? so^? tu+? khu khu vi nhi nu+~ tu+? chi tha'i, ddo^` tu+? du~ ha., o^ na(ng danh thu`y tru'c ba.ch, du+~ thie^n ddi.a tu+o+ng vi ba^'t hu? tai !

Nhu+~ dda(?ng the^' vi tu+o+'ng chu?ng, ba^'t hie^?u va(n nghi~a, ky` va(n ky` thuye^'t, nghi ti'n tu+o+ng ba'n. Co^? tie^n chi su+. co^ tri' va^.t lua^.n. Kim du+ di~ To^'ng, Tha't chi su+. ngo^n chi: Vu+o+ng Co^ng Kie^n ha` nha^n da~ ? Ky` ty` tu+o+'ng Nguye^~n Va(n La^.p hu+.u ha` nha^n da~ ? Di~ DDie^'u Ngu+ to?a to?a dda^?u dda.i chi tha`nh, ddu+o+ng Mo^ng Kha ddu+o+`ng ddu+o+`ng ba'ch va.n chi phong, su+? To^'ng chi sinh linh chi' kim thu. tu+' ! Co^'t DDa~i Ngo^.t Lang ha` nha^n da~ ? Ky` ty` tu+o+'ng Xi'ch Tu Tu+ hu+.u ha` nha^n da~ ? Ma.o chu+o+'ng le^. u+ va.n ly' chi ddo^`, que^. Nam Chie^'u u+ so^? tua^`n chi khoa?nh, su+? Tha't chi qua^n tru+o+?ng chi' kim lu+u danh !

Huo^'ng du+ du+~ nhu+~ dda(?ng, sinh u+ nhie^~u nhu+o+ng chi thu; tru+o+?ng u+ gian nan chi te^'. Thie^'t kie^'n ngu.y su+' va~ng lai, dda.o ddo^` ba`ng ngo.\. Tra.o ha`o o^ chi tho^'n thie^.t nhi la(ng nhu.c trie^`u ddi`nh; u?y khuye^?n du+o+ng chi xi'ch khu nhi cu+' nga.o te^? phu.\. Tha'c Ho^'t Ta^'t Lie^.t chi le^.nh nhi sa'ch ngo.c ba.ch, di~ su+. vo^ di~ chi tru ca^`u; gia? Va^n Nam Vu+o+ng chi hie^.u nhi khu kim nga^n, di~ kie^.t hu+~u ha.n chi tha?ng kho^'. Thi' do di~ nhu.c dda^`u no^~i ho^?, ninh na(ng mie^~n di ha^.u hoa.n da~ tai ?

Du+ thu+o+`ng la^m xan vong thu+.c, trung da. phu? cha^?m, the^' tu+' giao di, ta^m phu'c nhu+ dda?o\. Thu+o+`ng di~ vi. na(ng thu+.c nhu.c ta^?m bi`, nhu+' can a^?m huye^'t vi ha^.n da~. Tuy du+ chi ba'ch tha^n, cao u+ tha?o da~; du+ chi thie^n thi, kho?a u+ ma~ ca'ch, die^.c nguye^.n vi chi\.

Nhu+~ dda(?ng cu+?u cu+ mo^n ha., chu+o+?ng a'c binh quye^`n. Vo^ y gia? ta('c y' chi di~ y; vo^ thu+.c gia? ta('c tu+. chi di~ thu+.c. Quan ti gia? ta('c thie^n ky` tu+o+'c; lo^.c ba.c gia? ta('c ca^'p ky` bo^?ng. Thu?y ha`nh ca^'p chu; lu.c ha`nh ca^'p ma~. U?y chi di~ binh ta('c sinh tu+? ddo^`ng ky` so+? vi; tie^'n chi ta.i ta^?m, ta('c tie^'u ngu+~ ddo^`ng ky` so+? la.c. Ky` thi. Co^ng Kie^n chi vi thie^n ti`, Ngo^.t Lang chi vi pho' nhi., die^.c vi. ha. nhi~.

.....





Hi.ch Tu+o+'ng Si~


a thu+o+`ng nghe: Ky? Ti'n ddem mi`nh che^'t thay, cu+'u thoa't cho Cao DDe^'; Do Vu chi`a lu+ng chi.u gia'o, che cho+? cho Chie^u Vu+o+ng; Du+. Nhu+o+.ng nuo^'t than, ba'o thu` cho chu?; Tha^n Khoa'i cha(.t tay dde^? cu+'u na.n cho nu+o+'c. Ki'nh DDu+'c mo^.t cha`ng tuo^?i tre?, tha^n pho` Tha'i To^ng thoa't kho?i vo`ng va^y Tha'i Sung; Ca?o Khanh mo^.t ba^`y to^i xa, mie^.ng ma('ng Lo^.c So+n, kho^ng theo mu+u ke^' nghi.ch ta(.c. Tu+` xu+a ca'c ba^.c trung tha^`n nghi~a si~, bo? mi`nh vi` nu+o+'c, ddo+`i na`o cha(?ng co' ? Vi' thu+? ma^'y ngu+o+`i ddo' cu+' khu+ khu+ theo tho'i nhi nu+~ thu+o+`ng ti`nh thi` cu~ng dde^'n che^'t hoa`i o+? xo' cu+?a, sao co' the^? lu+u danh su+? sa'ch cu`ng tro+`i dda^'t muo^n ddo+`i ba^'t hu? ddu+o+.c ?

Ca'c ngu+o+i vo^'n do`ng vo~ tu+o+'ng, kho^ng hie^?u va(n nghi~a, nghe nhu+~ng chuye^.n a^'y nu+?a tin nu+?a ngo+`. Tho^i vie^.c ddo+`i tru+o+'c ha(~ng ta.m kho^ng ba`n. Nay ta la^'y chuye^.n To^'ng, Nguye^n ma` no'i: Vu+o+ng Co^ng Kie^n la` ngu+o+`i the^' na`o ? Nguye^~n Va(n La^.p, ty` tu+o+'ng cu?a o^ng la.i la` ngu+o+`i the^' na`o ? Va^.y ma` ddem tha`nh DDie^'u Ngu+ nho? ta`y ca'i dda^'u ddu+o+ng dda^`u vo+'i qua^n Mo^ng Kha ddu+o+`ng ddu+o+`ng tra(m va.n, khie^'n cho sinh linh nha` To^'ng dde^'n nay co`n ddo^.i o+n sa^u ! Co^'t DDa~i Ngo^.t Lang la` ngu+o+`i the^' na`o ? Xi'ch Tu Tu+ ty` tu+o+'ng cu?a o^ng la.i la` ngu+o+`i the^' na`o ? Va^.y ma` xo^ng va`o cho^'n lam chu+o+'ng xa xo^i muo^n da(.m dda'nh quy. qua^n Nam Chie^'u trong khoa?ng va`i tua^`n, khie^'n cho qua^n tru+o+?ng ngu+o+`i Tha't dde^'n nay co`n lu+u tie^'ng to^'t !

Huo^'ng chi, ta cu`ng ca'c ngu+o+i sinh ra pha?i tho+`i loa.n la.c, lo+'n le^n ga(.p buo^?i gian nan. Le'n nhi`n su+' ngu.y ddi la.i nghe^nh ngang ngoa`i ddu+o+`ng, uo^'n ta^'c lu+o+~i cu' die^`u ma` la(ng nhu.c trie^`u ddi`nh; ddem ta^'m tha^n de^ cho' ma` khinh re? to^? phu.\. Y? me^.nh Ho^'t Ta^'t Lie^.t ma` ddo`i ngo.c lu.a dde^? phu.ng su+. lo`ng tham kho^n cu`ng; khoa'c hie^.u Va^n Nam Vu+o+ng ma` ha.ch ba.c va`ng, dde^? ve't kie^.t cu?a kho co' ha.n. Tha^.t kha'c na`o ddem thi.t ne'm cho ho^? ddo'i, tra'nh sao kho?i tai ho.a ve^` sau\.

Ta thu+o+`ng to+'i bu+~a que^n a(n, nu+?a dde^m vo^~ go^'i, ruo^.t ddau nhu+ ca('t, nu+o+'c ma('t dda^`m ddi`a; chi? gia^.n chu+a the^? xa? thi.t, lo^.t da, a(n gan, uo^'ng ma'u qua^n thu`; da^~u cho tra(m tha^n ta pho+i ngoa`i no^.i co?, nghi`n tha^y ta bo.c trong da ngu+.a, cu~ng nguye^.n xin la`m.

Ca'c ngu+o+i o+? la^u du+o+'i tru+o+'ng, na('m giu+~ binh quye^`n, kho^ng co' ma(.c thi` ta cho a'o; kho^ng co' a(n thi` ta cho co+m. Quan tha^'p thi` ta tha(ng tu+o+'c; lo^.c i't thi` ta ca^'p lu+o+ng. DDi thu?y thi` ta cho thuye^`n; ddi bo^. thi` ta cho ngu+.a\. La^m tra^.n ma.c thi` cu`ng nhau so^'ng che^'t; ddu+o+.c nha`n ha. thi` cu`ng nhau vui cu+o+`i\. So vo+'i Co^ng Kie^n dda~i ke? ty` tu+o+'ng, Ngo^.t Lang dda~i ngu+o+`i phu. ta', na`o co' ke'm gi`?

Nay ca'c ngu+o+i ngo^`i nhi`n chu? nhu.c ma` kho^ng bie^'t lo; tha^n chi.u quo^'c si? ma` kho^ng bie^'t the.n. La`m tu+o+'ng trie^`u ddi`nh ddu+'ng ha^`u qua^n man ma` kho^ng bie^'t tu+'c; nghe nha.c tha'i thu+o+`ng dda~i ye^'n su+' ngu.y ma` kho^ng bie^'t ca(m. Co' ke? la^'y vie^.c cho.i ga` la`m vui; co' ke? la^'y vie^.c co+` ba.c la`m thi'ch. Co' ke? cha(m lo vu+o+`n ruo^.ng dde^? cung phu.ng gia ddi`nh; co' ke? quye^'n luye^'n vo+. con dde^? tho?a lo`ng vi. ky?. Co' ke? ti'nh ddu+o+`ng sa?n nghie^.p ma` que^n vie^.c nu+o+'c; co' ke? ham tro` sa(n ba('n ma` tre^~ vie^.c qua^n. Co' ke? thi'ch ru+o+.u ngon; co' ke? me^ gio.ng nha?m. Ne^'u ba^'t cho+.t co' gia(.c Mo^ng Tha't tra`n sang thi` cu+.a ga` tro^'ng kho^ng ddu? dda^m thu?ng a'o gia'p cu?a gia(.c; me.o co+` ba.c kho^ng ddu? thi ha`nh mu+u lu+o+.c nha` binh. Vu+o+`n ruo^.ng nhie^`u kho^ng chuo^.c no^?i ta^'m tha^n nga`n va`ng; vo+. con ba^.n kho^ng i'ch gi` cho vie^.c qua^n quo^'c. Tie^`n cu?a da^~u la('m kho^ng mua ddu+o+.c dda^`u gia(.c; cho' sa(n tuy hay kho^ng dduo^?i ddu+o+.c qua^n thu`. Che'n ru+o+.u ngo.t ngon kho^ng la`m gia(.c say che^'t; gio.ng ha't re'o ra('t kho^ng la`m gia(.c ddie^'c tai\. Lu'c ba^'y gio+` chu'a to^i nha` ta dde^`u bi. ba('t, ddau xo't bie^'t chu+`ng na`o ! Cha(?ng nhu+~ng tha'i a^'p cu?a ta kho^ng co`n ma` bo^?ng lo^.c ca'c ngu+o+i cu~ng thuo^.c ve^` tay ke? kha'c; cha(?ng nhu+~ng gia quye^'n cu?a ta bi. dduo^?i ma` vo+. con ca'c ngu+o+i cu~ng bi. ke? kha'c ba('t ddi; cha(?ng nhu+~ng xa~ ta('c to^? to^ng ta bi. ke? kha'c gia`y xe'o ma` pha^`n mo^. cha o^ng ca'c ngu+o+i cu~ng bi. ke? kha'c bo+'i dda`o; cha(?ng nhu+~ng tha^n ta kie^'p na`y chi.u nhu.c dde^'n tra(m na(m sau tie^'ng nho+ kho^n ru+?a, te^n xa^'u co`n lu+u, ma` gia thanh ca'c ngu+o+i cu~ng kho^ng kho?i mang danh la` tu+o+'ng ba.i tra^.n. Lu'c ba^'y gio+`, da^~u ca'c ngu+o+i muo^'n vui cho+i tho?a thi'ch, pho?ng co' ddu+o+.c cha(ng ?

Nay ta ba?o tha^.t ca'c ngu+o+i: ne^n la^'y vie^.c "dda(.t mo^`i lu+?a du+o+'i ddo^'ng cu?i no?" la`m nguy; ne^n la^'y ddie^`u "kie^`ng canh no'ng ma` tho^?i rau nguo^.i" la`m so+.\. Pha?i hua^'n luye^.n qua^n si~, ta^.p du+o+.t cung te^n, khie^'n cho ai na^'y dde^`u gio?i nhu+ Ba`ng Mo^ng, mo.i ngu+o+`i dde^`u ta`i nhu+ Ha^.u Nghe^., co' the^? be^u dda^`u Ho^'t Ta^'t Lie^.t du+o+'i cu+?a khuye^'t, la`m ru+~a thi.t Va^n Nam Vu+o+ng o+? Ca?o Nhai. Nhu+ the^' cha(?ng nhu+~ng tha'i a^'p cu?a ta ma~i ma~i vu+~ng be^`n ma` bo^?ng lo^.c ca'c ngu+o+i cu~ng suo^'t ddo+`i ta^.n hu+o+?ng; cha(?ng nhu+~ng gia thuo^.c ta ddu+o+.c a^'m e^m giu+o+`ng ne^.m, ma` vo+. con ca'c ngu+o+i cu~ng tra(m tuo^?i sum va^`y; cha(?ng nhu+~ng to^ng mie^'u ta ddu+o+.c hu+o+ng kho'i nghi`n thu ma` to^? tie^n ca'c ngu+o+i cu~ng ddu+o+.c bo^'n mu`a tho+` cu'ng; cha(?ng nhu+~ng tha^n ta kie^'p na`y tho?a chi', ma` dde^'n ca'c ngu+o+i, tra(m ddo+`i sau co`n dde^? tie^'ng tho+m; cha(?ng nhu+~ng thu.y hie^.u ta kho^ng he^` mai mo^.t, ma` te^n ho. ca'c ngu+o+i cu~ng su+? sa'ch lu+u truye^`n. Lu'c ba^'y gio+`, da^~u ca'c ngu+o+i kho^ng muo^'n vui cho+i, pho?ng co' ddu+o+.c kho^ng ?

Nay ta cho.n lo.c binh pha'p ca'c nha` ho+.p tha`nh mo^.t tuye^?n, go.i la` Binh Thu+ Ye^'u Lu+o+.c. Ne^'u ca'c ngu+o+i bie^'t chuye^n ta^.p sa'ch na`y, theo lo+`i ta da.y ba?o, thi` tro.n ddo+`i la` tha^`n tu+?; nhu+o+.c ba(`ng khinh bo? sa'ch na`y, tra'i lo+`i ta da.y ba?o thi` tro.n ddo+`i la` nghi.ch thu`.

Vi` sao va^.y ? Gia(.c Mo^ng Tha't vo+'i ta la` ke? thu` kho^ng ddo^.i tro+`i chung, ma` ca'c ngu+o+i cu+' ddie^`m nhie^n kho^ng muo^'n ru+?a nhu.c, kho^ng lo tru+` hung, la.i kho^ng da.y qua^n si~, cha(?ng kha'c na`o quay mu~i gia'o ma` xin dda^`u ha`ng, gio+ tay kho^ng ma` chi.u thua gia(.c. Ne^'u va^.y, ro^`i dda^y, sau khi de.p ye^n nghi.ch ta(.c, dde^? the.n muo^n ddo+`i, ha' co`n ma(.t mu~i na`o ddu+'ng trong co~i tro+`i che dda^'t cho+? na`y nu+~a ?

Cho ne^n ta vie^'t ba`i hi.ch na`y dde^? ca'c ngu+o+i hie^?u ro~ bu.ng ta\.





Chu' thi'ch


Ta`i lie^.u tham kha?o