Va(n Te^' Nghi~a Si~ Ca^`n Giuo^.c

Vån Tª Nghîa Sî C¥n Giuµc

-- Nguyn Ðình Chi¬u (1822-1888)

Þi ½i !
Súng gi£c ð¤t r«n,
Lòng dân tr¶i tö.
Mß¶i nåm công vÞ ruµng,

xßa ¡t còn danh n±i nhß phao,
Mµt tr§n nghîa ðánh Tây,

thân tuy m¤t tiªng vang nhß mõ.

Nh¾ linh xßa
Côi cút làm ån,
Riêng lo nghèo kh±,
Chßa quen cung ngña ðßa t¾i trß¶ng nhung
Chïn biªt ruµng trâu · theo làng hµ;
Vi®c cu¯c, vi®c cày, vi®c b×a, vi®c c¤y,

tay v¯n làm quen;
T§p khiên, t§p mác, t§p giáo, t§p c¶,

m¡t chßa t×ng ngó.
Tiªng phong hÕc ph§p ph°ng h½n mß¶i tháng,

trông tin quan nhß n¡ng hÕn trông mßa.
Mùi tinh chiên v¤y vá ðã ba nåm,

ghét thói m÷i nhß nhà nông ghét cö.
Ðêm th¤y bòng bong che tr¡ng l¾p,

nhæng mu¯n ån gan;
Ngày xem ¯ng khói chÕy ðen xì,

toan ra c¡n c±.
Mµt m¯i xa thß ð° sµ,

há ð¬ ai chém r¡n ðu±i hßu;
Hai v¥ng nh§t nguy®t chói lòa,

ðâu dung lû treo dê bán chó.
Nào ðþi ai ðòi ai b¡t,

phen này xin ra sÑc ðoÕn kình.
ChÆng thèm tr¯n ngßþc tr¯n xuôi,

chuyªn này d¯c ra tay bµ h±.

Khá thß½ng thay
V¯n chÆng phäi quân c½, quân v®,

theo giòng · lính din binh;
ChÆng qua là dân ¤p, dân làng,

mªn nghîa làm quân chiêu mµ
Mß¶i tám ban võ ngh®, nào ðþi t§p rèn;
Chín chøc tr§n binh thß, không ch¶ bài b¯.
Ngoài c§t có mµt manh áo väi,

nào ðþi mang bao t¤u, bao ngòi,
Trong tay dùng mµt ng÷n t¥m vông,

chi nài s¡m dao tu, nón g².
Höa mai ðánh b¢ng r½m con cúi,

cûng ð¯t xong nhà dÕy ðÕo kia;
Gß½m ðeo dùng mµt ng÷n dao phay,

cûng chém ð£ng ð¥u quan hai n÷
Chi nh÷c quan Quän gióng tr¯ng kÏ tr¯ng giøc,

ðÕp rào lß¾t t¾i, coi gi£c cûng nhß không.
M£c k® th¢ng Tây b¡n ðÕn nhö, ðÕn to,

xô cØa xông vào, li«u mình nhß chÆng có.
Kë ðâm ngang, ngß¶i chém d÷c,

làm cho mä tà, mä ái h°n kinh.
B÷n hè trß¾c, lû ó sau,

tr¯i k® tàu thiªc, tàu ð°ng súng n±.
Nhæng låm lòng nghîa sau dùng
Ðâu biªt xác phàm vµi bö.
Mµt ch¡c sa trß¶ng r¢ng chæ hÕnh,

nào hay da ngña b÷c thây;
Tråm nåm âm phü ¤y chæ quy,

xá ðþi gß½m hùm treo mµ
Ðoái sông C¥n Giuµc,

cö cây m¤y d£m s¥u giång;
ChÆng phäi án cß¾p, án gian ðày t¾i,

mà vi binh ðánh gi£c cho cam tâm.
V¯n không giæ thành, giæ lûy bö ði,

mà hi®u lñc theo quân cho ðáng s¯.

Nhßng nghî r¢ng
T¤c ð¤c ng÷n rau ½n chúa,

tài b°i cho nß¾c nhà ta
Bát c½m manh áo · ð¶i,

m¡c m¾ chi ông cha nó ?
Vì ai khiªn quan quân khó nh÷c,

ån tuyªt n¢m sß½ng ?
Vì ai xui hào lûy tan hoang,

xiêu mßa ngà gió ?
S¯ng làm chi theo quân tä ðÕo,

quÆng vùa hß½ng, xô bàn ðµc

nghî lÕi thêm bu°n;
S¯ng làm chi · lính mä tà,

chia rßþu ng÷t, g£m bánh mì,

nghe càng thêm h±.
Thà thác mà ð£ng câu d¸ch khái,

v« sau t± phø cûng vinh,
H½n còn mà ch¸u chæ ð¥u Tây,

· v¾i man di r¤t kh±.

Ôi thôi thôi
Chùa Lão Ngµ nåm canh ßng ðóng lÕnh,

t¤m lòng son gØi lÕi bóng trång r¢m;
Ð°n Tây Dß½ng mµt kh¡c ð£ng rØa h¶n,

tüi ph§n bÕc trôi theo dòng nß¾c ð±.
Ðau ð¾n m¤y, m© già ng°i khóc trë,

ng÷n ðèn khuya leo lét trong l«u,
Não nùng thay, vþ yªu chÕy tìm ch°ng,

con bóng xª v§t v¶ trß¾c ngõ.

Ôi !
Mµt tr§n khói tan,
Nghìn nåm tiªt rÞ.
Binh tß¾ng nó hày ðóng sông Bªn Nghé,

còn làm cho b¯n phía mây ðen.
Ông cha ta còn · ð¤t Ð°ng Nai,

ai cÑu ð£ng mµt phß¶ng con ðö.
Thác mà trä nß¾c non r°i nþ,

danh th½m ð°n sáu tïnh cûng ð«u khen;
Thác mà ßng ð«n miªu ð¬ th¶,

tiªng hay träi muôn ð¶i ai cûng mµ
S¯ng ðánh gi£c, thác cûng ðánh gi£c,

linh h°n theo giúp c½ binh

muôn kiªp nguy®n ðßþc trä thù kia
S¯ng th¶ vua, thác cûng th¶ vua,

l¶i dø dÕy ðã rành rành

mµt chæ ¤m ðü ð«n công ðó.
Nß¾c m¡t anh hùng lau chÆng ráo,

thß½ng vì hai chæ thiên dân.
Cây nhang nghîa khí th¡p nên th½m,

cám b·i mµt câu vß½ng th±.

HÞi ½i !
Có linh xin hß·ng.

Tài Li®u Tham Khäo:

Thi Vån Qu¯c C¤m Th¶i Thuµc Pháp, Thái BÕch
Vån H÷c Vi®t Nam NØa Cu¯i Thª KÖ XIX, Nguyn Lµc
Vi®t Nam Vån H÷c SØ Yªu, Dß½ng Quäng Hàm.