- træm næm
: tØ Trang Tº nhân sinh
thÜ®ng th† bách niên. NgÜ©i ta sÓng 100 næm g†i là
thÜ®ng th†; š cä câu "Çåi phàm trong cõi ngÜ©i ta" hay
là "xÜa nay trong cõi ngÜ©i ta". Ca dao ta cÛng có câu:
Træm næm lòng g¡n då ghi,
Nào ai thay nút Ç°i khuy cÛng ÇØng...
- b‹ dâu
: tích trong ThÀn Tiên TruyŒn.
Ma Cô bäo VÜÖng PhÜÖng Bình: "Ta Çã ba lÀn thÃy b‹
khÖi bi‰n thành ru¶ng dâu". Ý nói nh»ng thæng trÀm
trong cu¶c sÓng con ngÜ©i.
- bÌ s¡c tÜ phong
: kém ÇÜ©ng này thì
låi hÖn ÇÜ©ng n† -- có tài thì kém mŒnh, có nhan
s¡c thì bÎ tåo hóa ghét ghen.
- Cäo thÖm
: tÙc pho sách thÖm. ñi‹n tích
tØ Liêu Trai Chí DÎ ! VÜÖng NgÜ DuÖng muÓn mua cäo này
v§i giá m¶t træm ngàn.
- Phong tình có løc
: có cái bän truyŒn phong
tình. Các bän Nôm ÇŠu chép "có". PhÀn l§n các bän
quÓc ng» thì chép "c°".
- sº xanh
: tØ ch» thanh sº vì
th©i xÜa ngÜ©i ta thÜ©ng chép sº vào mänh tre xanh. ThÜ
cûa LÜÖng Giang Yêm gºi vua Ki‰n Bình câu khäi Çan
sách, tÎnh ÇÒ thanh sº -- ÇŠu mª sách ÇÕ, ÇŠu
chép sº xanh.
- Gia Tïnh
: Vua thÙ 11 nhà Minh là Th‰
Tông Ç¥t niên hiŒu là Gia Tïnh.
- hai kinh
: Nhà Minh có hai kinh Çô: Nam Kinh
(Kim Læng) và B¡c Kinh (ThuÆn Thiên).
- viên ngoåi
: trܪng giä.
- nghï
: cho là, ܧc chØng. Bän Bùi K› -
TrÀn Tr†ng Kim chép là "nghÌ" và chú thích là ti‰ng
ÇÎa phÜÖng, có nghïa: va, ông Ãy. Bän Chiêm Vân ThÎ
- Lê Månh Liêu chép là "xem".
- tÓ nga
: ngÜ©i con gái ÇËp. Tích
La Công ViÍn dÅn ñÜ©ng Minh Hoàng lên cºa khuy‰t thành
Chí ñåi. NÖi Çó có bäng ÇŠ Phû Quäng Hàn Thanh HÜ, bên
dܧi có vài chøc cô tÓ nga múa hát.
- mai cÓt cách, tuy‰t tinh thÀn
: LÃy tØ
l©i chú trong Quäng S¿ Loåi: mai dï vÆn th¡ng, dï cách cao
-- cây mai th¡ng vŠ vÆn, cao vŠ cách. ñÜ©ng thi: H»u mai
vô tuy‰t bÃt tinh thÀn -- có hoa mai mà g¥p tr©i không
có tuy‰t thì cÛng ch£ng có tinh thÀn. Cä câu muÓn nói "nhÎ
KiŠu" cÓt cách thì thanh lÎch nhÜ cây mai, còn tâm hÒn thì
tr¡ng trong nhÜ tuy‰t.
- khuôn træng
: thÖ ñ‡ Møc
Ng†c chÃt tùy nguyŒt mãn
diŒn thái trøc vân thÜ
-- ChÃt ng†c ÇÀy Ç¥n nhÜ m¥t træng tròn, vÈ tÜÖi nhÜ
áng mây lÖ lºng. Thanh Tâm Tài Nhân cÛng tä: Thúy KiŠu dong
nhÜ thu nguyŒt.
- nét ngài
: lông mày nhÜ con t¢m n¢m
ngang.
- hoa cÜ©i ng†c thÓt
:
tØ ñông Châu LiŒt
QuÓc: TŠ Væn KhÜÖng måo mÏ, t› hoa hoa giäi ng», t› ng†c
ng†c sinh hÜÖng -- nàng Væn KhÜÖng nܧc TŠ hình dung ÇËp
Çë, n‰u Çem so v§i hoa thì nhÜ là hoa bi‰t nói, n‰u Çem so
v§i ng†c thì nhÜ là ng†c toát hÜÖng thÖm. Vua ñÜ©ng Minh Hoàng
khi thܪng ngoån hoa sen tr¡ng cÛng có nói v§i tä h»u:
khªi cÆp ngã giäi ng» hoa -- Hoa sen kia há sánh kÎp v§i
bông hoa bi‰t nói cûa ta Çây (š chÌ DÜÖng Quš Phi).
- mây thua nܧc tóc
: Çi‹n cÓ tØ
TrÜ©ng HÆn Ca cûa Båch CÜ DÎ, vân mÃn, tuy‰t phu --
DÜÖng Quš Phi tóc nhÜ mây, da nhÜ tuy‰t.
- thu thûy, xuân sÖn
: trong truyŒn
Tây SÜÖng -- "Tha v†ng xuyên liÍu doanh doanh thu thûy,
túc t°n liÍu Çåm Çåm xuân sÖn -- ngÜ©i Ãy trông mong mòn
mÕi cä nܧc mùa thu ÇÀy ÇÀy, buÒn bã héo cä núi mùa xuân
nhàn nhåt.
- nghiêng nܧc nghiêng thành
: Çi‹n tích
lÃy tØ bài ca cûa Lš Diên Niên Ç©i Hán:
B¡c phÜÖng h»u giai nhân
TuyŒt th‰ nhi Ƕc lÆp
NhÃt cÓ khuynh nhân thành,
Tái cÓ khuynh nhân quÓc...
(PhÜÖng b¡c có ngÜ©i con gái ÇËp, ÇËp nhÃt Ç©i mà
còn ª m¶t mình, quay ÇÀu låi m¶t lÀn thì nghiêng thành,
quay låi lÀn n»a thì nghiêng nܧc...)
- ngÛ âm
: næm nÓt trong nhåc b¶ Trung Hoa
-- cung, thÜÖng, giác, chûy, vÛ; tÜÖng ÇÜÖng v§i các nÓt
hÒ, x¿, xang, x‰, cÓng trong c° nhåc ViŒt Nam.
- HÒ cÀm
: còn có tên là Çàn tÿ bà --
cây Çàn g¡n liŠn v§i tích VÜÖng Chiêu Quân cÓng HÒ th©i
nhà Hán.
- cÆp kê
: kê là cái trâm cài ÇÀu
(vi‰t khác ch» kê -- con gà);
cÆp là Çåt ljn.
NgÜ©i ta quen dùng ch» cÆp kê Ç‹ chÌ con gái Çã l§n,
ljn tu°i bi‰t cài trâm, lÃy chÒng.
- trܧng rû màn che
: tích vua Hán VÛ
ñ‰ cÜng nàng LŒ Quyên; làm trܧng LÜu Ly cho nàng ª,
s® bøi làm nhÖ nàng, låi s® gió cuÓn nàng bay mÃt.
- tÜ©ng Çông
: tØ bài phú
Hi‰u S¡c
cûa TÓng Ng†c -- ñông gia chi tº Çæng tÜ©ng khuy thÀn dï
tam niên h› -- cô gái nhà bên ñông trèo lên tÜ©ng dòm tôi
Çã ba næm nay rÒi !
|
|
