Màu Th¶i Gian


L¶i chú cüa Hoài Thanh và Hoài Chân (trích Thi Nhân Vi®t Nam):

(1) Không ai ng¶ mµt cái ð¥u ð« có tính cách triªt h÷c nhß thª lÕi dùng ð¬ nói mµt câu chuy®n tâm tình.

(2) Hãy ð¬ ý ðªn cái âm ði®u v¤n vß½ng cüa m¤y chæ này.

(3) Thi nhân mßþn sñ tích ng߶i xßa ð¬ giæ vë kín ðáo cho câu chuy®n. Xßa có ngßòi cung phi, nàng Lý phu nhân, lúc g¥n m¤t, nh¤t ð¸nh không cho vua Hán Võ Ъ xem m£t, sþ trông th¤y nét m£t ti«u tøy vua s¨ hªt yêu. Cái tên T¥n phi, thi nhân ð£t ra vì mµt l¨ riêng.

"Ngàn xßa không lÕnh næa" : Chuy®n xßa ðã h¥u quên nay nh¾ lÕi lòng lÕi th¤y nôn nao.

(4) Thi nhân mu¯n nói dâng h°n mình cho ng߶i yêu. Song nói nhß thª thì s¨ s² sàng quá. Vä ng߶i th¤y mình không có quy«n nói thª, vì tình yêu · ðây chßa t×ng ðßþc san së. Nên phäi mßþn cái hình änh "tr¶i mây phäng ph¤t nhu¯m th¶i gian" ð¬ chï h°n mình. Chæ "nhu¯m" có vë nh© nhàng không n£ng n« nhß chæ "nhuµm". Chæ "dâng" h½i ki¬u cách.

(5) Ng߶i Pháp th߶ng bäo th¶i gian màu xanh. Nhßng thi nhân nh¾ lÕi th¶i xßa, h°i ng߶i ðß½ng yêu, cÑ th¤y màu th¶i gian tím ngát vì ng߶i riêng thích mµt thÑ hoa tím, và màu hoa lçn v¾i ng߶i yêu.

(6) Hß½ng th¶i gian là hß½ng thÑ hoa kia mà cûng là hß½ng yêu, mµt thÑ tình yêu qua ðã lâu r°i, nên chï th¤y thanh sÕch, nh© nhàng.

(7) Nàng Dß½ng Quý Phi lúc m¾i vào cung, tính hay ghen, b¸ Ð߶ng Minh Hoàng ðßa giam mµt n½i. Nhßng nhà vua nh¾ quá, sai Cao Lñc Sî ra thåm. Dß½ng Quý Phi c¡t tóc gØi vào dâng vua. Vua trông th¤y tóc thß½ng quá, lÕi v¶i nàng vào cung.

Ðoàn Phú TÑ hþp chuy®n này và chuy®n Lý phu nhân làm mµt và tß·ng tßþng mµt ng߶i cung phi lúc g¥n m¤t không ð¬ vua xem m£t chï c¡t tóc dâng, g÷i là ðáp lÕi trong muôn mµt m¯i tình trìu mªn cüa ð¤ng quân vß½ng.

— ðây không có chuy®n c¡t tóc nhßng có chuy®n khác cûng tß½ng tñ nhß v§y.

(8) Chæ "phøng" r¤t kín ðáo, chæ "dâng" s¨ quá xa v¶i, chæ "t£ng" quá su°ng sã.

(9) Ý nói: thà phø lòng mong möi cüa chàng; còn h½n g£p chàng trong lúc dung nhan ti«u tøy ð¬ di h§n v« sau.

(10) "Tím ngát" tä ðúng m¯i tình dìu d¸u. "Tím ng¡t" s¨ ðau ð¾n quá.



L¶i Bình

Nói v« toàn th¬ nên chú ý ðªn ði®u th½. Bài th½ b¡t ð¥u b¢ng nhæng câu dài ng¡n không ð«u; âm ði®u hoàn toàn m¾i. Kª ðªn b¯n câu ngû ngôn c± phong, mµt l¯i th½ cû mà thi nhân g¥n ðây th߶ng dùng. B²ng chuy¬n sang th¤t ngôn; ði®u th½ hoàn toàn xßa. L¶i th½ cûng xßa, v¾i nhæng chæ "phøng quân vß½ng" và nhæng chæ l¤y lÕi · câu Ki«u "tóc mây mµt món, dao vàng chia hai". Nhßng v¾i hai câu th¤t ngôn · câu dß¾i thi nhân ðã t× chuy®n ng߶i xßa tr· v« chuy®n mình. Nhæng chæ "thiªp phø chàng" ðßa d¥n v« hi®n tÕi. R°i ði®u th½ lÕi tr· lÕi ngû ngôn v¾i hß½ng màu trên kia.

Thành ra ý th½, l¶i th½, ði®u th½ cùng v¾i h°n thi nhân ði t× hi®n tÕi v« quá khÑ, t× quá khÑ g¥n ðªn quá khÑ xa, r°i d¥n d¥n tr· v« hi®n tÕi. Hi®n tÕi chï m¶ m¶ nhÕt nhÕt, nhßng càng ði xa v« quá khÑ, câu th½ càng thiªt tha, càng rñc rÞ. Nh¤t là t× ch² ngû ngôn chuy¬n sang th¤t ngôn, câu th½ ð©p vô cùng. Tôi tß·ng d¥u không hi¬u ý nghîa bài th½ ng߶i ta cûng không th¬ không nh§n th¤y cái vë huy hoàng, trang tr÷ng cüa câu th½.

Trong th½ ta, có l¨ không có bài nào khác tinh tª và kín ðáo nhß thª.

NhÕc sî Nguy­n Xuân Khoát có ph± bài th½ này vào ðàn. ÐoÕn ð¥u bài nhÕc ði r¤t mau r°i ch§m d¥n. Ъn ðoÕn th¤t ngôn nhÕc lên gi÷ng majestuoso. Cu¯i cùng còn thêm mµt ðoÕn láy lÕi âm ði®u m¤y câu ð¥u.


.....