Màu Th©i Gian



L©i chú cûa Hoài Thanh và Hoài Chân (trích Thi Nhân ViŒt Nam):

(1) Không ai ng© m¶t cái ÇÀu ÇŠ có tính cách tri‰t h†c nhÜ th‰ låi dùng Ç‹ nói m¶t câu chuyŒn tâm tình.

(2) Hãy Ç‹ š ljn cái âm ÇiŒu vÃn vÜÖng cûa mÃy ch» này.

(3) Thi nhân mÜ®n s¿ tích ngÜ©i xÜa Ç‹ gi» vÈ kín Çáo cho câu chuyŒn. XÜa có ngÜòi cung phi, nàng Lš phu nhân, lúc gÀn mÃt, nhÃt ÇÎnh không cho vua Hán Võ ñ‰ xem m¥t, s® trông thÃy nét m¥t tiŠu tøy vua së h‰t yêu. Cái tên TÀn phi, thi nhân Ç¥t ra vì m¶t lë riêng.

"Ngàn xÜa không lånh n»a" : ChuyŒn xÜa Çã hÀu quên nay nh§ låi lòng låi thÃy nôn nao.

(4) Thi nhân muÓn nói dâng hÒn mình cho ngÜ©i yêu. Song nói nhÜ th‰ thì së s‡ sàng quá. Vä ngÜ©i thÃy mình không có quyŠn nói th‰, vì tình yêu ª Çây chÜa tØng ÇÜ®c san sÈ. Nên phäi mÜ®n cái hình änh "tr©i mây phäng phÃt nhuÓm th©i gian" Ç‹ chÌ hÒn mình. Ch» "nhuÓm" có vÈ nhË nhàng không n¥ng nŠ nhÜ ch» "nhu¶m". Ch» "dâng" hÖi ki‹u cách.

(5) NgÜ©i Pháp thÜ©ng bäo th©i gian màu xanh. NhÜng thi nhân nh§ låi th©i xÜa, hÒi ngÜ©i ÇÜÖng yêu, cÙ thÃy màu th©i gian tím ngát vì ngÜ©i riêng thích m¶t thÙ hoa tím, và màu hoa lÅn v§i ngÜ©i yêu.

(6) HÜÖng th©i gian là hÜÖng thÙ hoa kia mà cÛng là hÜÖng yêu, m¶t thÙ tình yêu qua Çã lâu rÒi, nên chÌ thÃy thanh såch, nhË nhàng.

(7) Nàng DÜÖng Quš Phi lúc m§i vào cung, tính hay ghen, bÎ ñÜ©ng Minh Hoàng ÇÜa giam m¶t nÖi. NhÜng nhà vua nh§ quá, sai Cao L¿c Sï ra thæm. DÜÖng Quš Phi c¡t tóc gºi vào dâng vua. Vua trông thÃy tóc thÜÖng quá, låi v©i nàng vào cung.

ñoàn Phú TÙ h®p chuyŒn này và chuyŒn Lš phu nhân làm m¶t và tܪng tÜ®ng m¶t ngÜ©i cung phi lúc gÀn mÃt không Ç‹ vua xem m¥t chÌ c¡t tóc dâng, g†i là Çáp låi trong muôn m¶t mÓi tình trìu m‰n cûa ÇÃng quân vÜÖng.

Ÿ Çây không có chuyŒn c¡t tóc nhÜng có chuyŒn khác cÛng tÜÖng t¿ nhÜ vÆy.

(8) Ch» "phøng" rÃt kín Çáo, ch» "dâng" së quá xa v©i, ch» "t¥ng" quá suÒng sã.

(9) Ý nói: thà phø lòng mong mÕi cûa chàng; còn hÖn g¥p chàng trong lúc dung nhan tiŠu tøy Ç‹ di hÆn vŠ sau.

(10) "Tím ngát" tä Çúng mÓi tình dìu dÎu. "Tím ng¡t" së Çau ǧn quá.




L©i Bình

Nói vŠ toàn th‹ nên chú š ljn ÇiŒu thÖ. Bài thÖ b¡t ÇÀu b¢ng nh»ng câu dài ng¡n không ÇŠu; âm ÇiŒu hoàn toàn m§i. K‰ ljn bÓn câu ngÛ ngôn c° phong, m¶t lÓi thÖ cÛ mà thi nhân gÀn Çây thÜ©ng dùng. B‡ng chuy‹n sang thÃt ngôn; ÇiŒu thÖ hoàn toàn xÜa. L©i thÖ cÛng xÜa, v§i nh»ng ch» "phøng quân vÜÖng" và nh»ng ch» lÃy låi ª câu KiŠu "tóc mây m¶t món, dao vàng chia hai". NhÜng v§i hai câu thÃt ngôn ª câu dܧi thi nhân Çã tØ chuyŒn ngÜ©i xÜa trª vŠ chuyŒn mình. Nh»ng ch» "thi‰p phø chàng" ÇÜa dÀn vŠ hiŒn tåi. RÒi ÇiŒu thÖ låi trª låi ngÛ ngôn v§i hÜÖng màu trên kia.

Thành ra š thÖ, l©i thÖ, ÇiŒu thÖ cùng v§i hÒn thi nhân Çi tØ hiŒn tåi vŠ quá khÙ, tØ quá khÙ gÀn ljn quá khÙ xa, rÒi dÀn dÀn trª vŠ hiŒn tåi. HiŒn tåi chÌ m© m© nhåt nhåt, nhÜng càng Çi xa vŠ quá khÙ, câu thÖ càng thi‰t tha, càng r¿c r«. NhÃt là tØ ch‡ ngÛ ngôn chuy‹n sang thÃt ngôn, câu thÖ ÇËp vô cùng. Tôi tܪng dÀu không hi‹u š nghïa bài thÖ ngÜ©i ta cÛng không th‹ không nhÆn thÃy cái vÈ huy hoàng, trang tr†ng cûa câu thÖ.

Trong thÖ ta, có lë không có bài nào khác tinh t‰ và kín Çáo nhÜ th‰.

Nhåc sï NguyÍn Xuân Khoát có ph° bài thÖ này vào Çàn. ñoån ÇÀu bài nhåc Çi rÃt mau rÒi chÆm dÀn. ñ‰n Çoån thÃt ngôn nhåc lên gi†ng majestuoso. CuÓi cùng còn thêm m¶t Çoån láy låi âm ÇiŒu mÃy câu ÇÀu.


.....