O^ng DDo^` Gia`




Sau dda^y la` mo^.t ba`i bi`nh tho+ "O^ng DDo^` Gia`". Ba`i na`y cu?a mo^.t ta'c gia? khuye^'t danh, va` dda~ ddu+o+.c dda(ng tre^n nguye^.t san Kie^'n Thu+'c Nga`y Nay, xua^'t ba?n ta.i Sa`i Go`n (5/94)

Bi`nh Tho+ "O^ng DDo^` Gia`"

Ta^'t ca?, na(m kho^? tho+ vo+'i vo?n ve.n tra(m tu+`, thoa'ng qua nhu+ mo^.t phim ta`i lie^.u cu+.c nga('n. Nhu+ng do dda^u ddie^.u buo^`n cu?a no' chu+a tho^i day du+'t lo+'p ngu+o+`i o+? nhu+~ng na(m cuo^'i cu?a the^' ky? 20, ma` pha^`n lo+'n xa la. vo+'i Ha'n ho.c va` co' khi chu+a mo^.t la^`n nhi`n tha^'y hi`nh a?nh o^ng ddo^` kha(n ddo'ng, a'o the cu?a mo^.t tho+`i ! Nhu+~ng ba.n ddo.c cu?a tho+`i mo+? cu+?a, ddang ha'o hu+'c vo+'i mo^.t ngoa.i ngu+~ pho^? bie^'n ho+n ca? thu+' tie^'ng dda~ thay the^' chu+~ nghi~a cu?a o^ng ddo^` nga`y na`o, ddo^`ng ca?m the^' na`o vo+'i ba`i tho+ ? Ho. ti`m tha^'y ddie^`u gi` ga^`n gu?i o+? o^ng gia` co^ ddo+n a^'y khi ngay nhu+~ng ke? cu`ng tho+`i dda~ to? ra hu+~ng ho+` ?

Trong mo^.t ba`i pho?ng va^'n, ta'c gia? dda~ gia?i dda'p ho^. ddie^`u ma` bao la^u nhu+~ng ba.n ddo.c tinh y' la^'y la`m ngo+`. DDu'ng la` nha` tho+ co' du.ng y' mu+o+.n hi`nh a?nh hoa dda`o va` kho^ng khi' bu`i ngu`i, man ma'c cu?a Tho^i Ho^. trong ba`i DDu+o+`ng thi lu+u danh thie^n co^?. La. cho loa`i hoa no^?i tie^'ng phu+o+ng DDo^ng, dde.p va` sang dde^'n the^', la.i the^m mo^.t la^`n bi. thi nha^n ba('t chu+'ng kie^'n chuye^.n bie^.t ly, da^u be^?. Ai cha(?ng bie^'t so ve^` nhan sa('c vo+'i my~ nha^n thi` chi? thie^.t tho`i cho o^ng ddo^` gia`, nhu+ng su+. va('ng bo'ng cu?a o^ng khi hoa dda`o y nhu+ na(m cu~ la.i no+? -- ho+.p qui lua^.t thie^n nhie^n ma` cu~ng vo^ ti`nh bie^'t bao -- va^~n ga^y ddu+o+.c hie^.u qua? ti`nh ca?m va` nghe^. thua^.t.

Kho^ng co' ca'i cha('t lo.c, dda`i ca'c nhu+ ngo^n ngu+~ Tho^i Ho^.. Ngo^n ngu+~ cu?a Vu~ hie^`n la`nh, gia?n di., nhi.p ddie^.u cha^.m ra~i, khoan thai nhu+ ba^'t gia'c la^y lan phong tha'i cu?a nha^n va^.t "O^ng ddo^`". So vo+'i

cu~ng chi'nh cu?a ta'c gia? va` cu`ng mo^.t dde^` ta`i hoa`i co^?, thi` tha^'y ro~ lo^'i ha`nh va(n gia?n di. o+? dda^y la` ke^'t qua? cu?a su+. du.ng co^ng.

Su+. go` bo' va` gio.ng dde^`u dde^`u thu+o+`ng tha^'y o+? tho+ ngu~ ngo^n la.i giu'p cho ba`i tho+ mo+? dda^`u co' gio.ng kha'ch quan, ke^`m che^' ti`nh ca?m. Hai kho^? tho+ toa`n ta? thu+.c cu~ng ho^~ tro+. to^'t cho mu.c ddi'ch na`y :

Nhu+ng chi? qua kho^? tho+ thu+' 3, gio.ng kha'ch quan na`y lie^`n bi. pha' vo+~ bo+?i hai ca^u tho+ va`o loa.i xua^'t tha^`n : Chao o^i, dde^'n hoa ma` phu+o+ng DDo^ng tin la` co' tha^`n, co' ho^`n co`n vo^ ti`nh "y cu+.u tie^'u ddo^ng phong", nghi~a la` ho'a ra va^~n la` loa`i vo^ tri, vo^ gia'c, no'i chi ha.ng gia^'y, mu+.c. Thu+' mu+.c pha?ng pha^'t sa^`u va` loa.i gia^'y buo^`n ma` kho^ng tha('m a^'y chi? co' the^? la` thu+' gia^'y va` mu+.c bi. nho`e ddi, ru+ng ru+ng tru+o+'c ma('t nguo+`i bie^'t chuye^.n dda^'y tho^i !

Ma`u gia^'y ddo? va` sa('c hoa dda`o\. Nhu+~ng xa'c la' va`ng lay la('t ro+i ro+i quanh ca'i da'ng dden sa^~m, ba^'t ddo^.ng cu?a o^ng ddo^` gia`. Ti`nh ngu+o+`i nha.t da^`n theo mo^~i kho^? tho+:

Cho dde^'n khi lu.i ta`n ha(?n, va` dda^'t tro+`i hi`nh nhu+ cu~ng muo^'n ho`a va`o cuo^.c nga^.m ngu`i chung ba(`ng la`n mu+a bu.i bay va` ca'i tie^'t tro+`i bo^~ng du+ng da die^'t.

Ca?nh a^'y, sa('c a^'y, ti`nh a^'y ho`a ho+.p vo+'i nhau ddu+a ca?m xu'c cao da^`n dde^? tie^'ng tho+? da`i cuo^'i cu`ng:

tro+? ne^n sa^u la('ng ho+n, lay ddo^.ng ti`nh ngu+o+`i ho+n.

O+? ma(.t kha'c ba`i tho+ la.i ddan che'o nhu+~ng ca(.p ddo^'i nghi.ch: ca'i ta^'t ba^.t cu?a kha'ch qua ddu+o+`ng va` su+. ddo+n ddo^.c cu?a o^ng ddo^`, ca'i buo^`n tha^'u xu+o+ng cu?a kie^'p ngu+o+`i be^n ca?nh pho^' phu+o+`ng ro^.n ra`ng mu+`ng xua^n mo+'i, va` ba^'t nha^~n la`m sao, su+. la(.ng le~ cu?a ngu+o+`i dda.i die^.n cuo^'i cu`ng cu?a ne^`n Ha'n ho.c ta`n ta., la(.ng le~ ca? lu'c ru't lui, la.i die^~n ra o+? mo^.t no+i o^`n a`o, tra^`n ai ba^.c nha^'t tre^n the^' gian: he` pho^' ! Ca'i dda'm tang tu+. ddu+a giu+~a pho^' ddo^ng hu+~ng ho+` ma` ngu+o+`i tri a^m duy nha^'t la.i co' ma(.t khi co^~ xe khua^'t bo'ng tu+` la^u ro^`i !

Co' su+. do^`n ne'n tha'i qua' nhu+~ng ca(.p ho`a ho+.p va` ddo^'i nghi.ch tre^n vuo^ng tho+ nho? he.p co' 100 tu+` na`y\. Nhu+ng la` su+. tha'i qua' la`m ne^n kie^.t ta'c. Mo^~i chu'ng ta sau phu't la(.ng ngu+o+`i, va` ga^`n nhu+ tra'nh ma(.t nhau vi` ca'i ca?m gia'c ddo^`ng tra'ch nhie^.m na`o ddo', bo^~ng ba('t dda^`u gia`nh nhau le^n tie^'ng. Nhu+ng ta^'t ca? nhu+ bi. hu't, bi. da.t ddi trong ca'i tu+` tru+o+`ng do chi'nh su+. im la(.ng cu?a nha^n va^.t. Va^ng, a^m thanh co' tro.ng lu+o+.ng nha^'t ma` ba`i tho+ ta.o ddu+o+.c chi'nh la` su+. im la(.ng tuye^.t ddo^'i cu?a o^ng ddo^`. No' dde` na(.ng le^n tim. No' khua^'y ddo^.ng na~o bo^.. No' ta.o tra.ng tha'i tinh tha^`n ba^'t o^?n ca^`n thie^'t dde^? ddo^'i ma(.t vo+'i ba^'t cu+' mo^.t va^'n dde^` nghie^m tu'c na`o. Co' ddie^`u dda^u thu+.c su+. la` va^'n dde^`, la` ta^`ng ca?m xu'c chi'nh cu?a ba`i tho+ ?

Theo Hoa`i Thanh thi` "O^ng DDo^`" la` "lo+`i sa'm ho^'i cu?a ca? bo.n thanh nie^n chu'ng ta ddo^'i vo+'i lo+'p ngu+o+`i ddang ddi ve^` co~i che^'t", nhu+~ng con ngu+o+`i ma` mo^.t tho+`i ho. dda~ "xu'm nhau la.i che^' gie^~u ho. que^ mu`a, ma.t sa't ho. hu? la^.u". Nha` phe^ bi`nh dda~ co' mo^.t tri'ch da^~n quan tro.ng tu+` bu+'c thu+ cu?a chi'nh Vu~ DDi`nh Lie^n: "O^ng chi'nh la` di ti'ch dda'ng thu+o+ng cu?a mo^.t tho+`i ta`n", va` du+.a va`o y' na`y, ta'c gia? "Thi nha^n Vie^.t Nam" ke^'t lua^.n: "Ba`i tho+ cu?a ngu+o+`i co' the^? xem la` mo^.t vie^.c nghi~a cu+?"

Se~ la` mo^.t chuye^.n tha^'t le^~ va` du+o+`ng nhu+ vo^ ly' nu+~a khi nghi ngo+` y' kie^'n cu?a chi'nh ta'c gia? va` nha` phe^ bi`nh uy ti'n. Nhu+ng khi o+? mo^.t ddoa.n kha'c, Hoa`i Thanh go.i ddo^'i tu+o+.ng cu?a nha` tho+ ba(`ng cu.m tu+` kho^ng u'p mo+? "Nhu+~ng ke? tha^n ta`n ma da.i" ddang "ddi ve^` co~i che^'t" thi` chu'ng to^i e ra(`ng gio.ng tuye^n ngo^n hu`ng ho^`n ma` o^ng ba('t buo^.c pha?i du`ng khi ha. huye^.t tho+ cu~ va` to^n xu+ng vi. tri' cu?a tho+ mo+'i co' a?nh hu+o+?ng pha^`n na`o to+'i vie^.c bi`nh tho+ cha(ng ? Ne^'u ddo.c mo^.t ba`i tho+ kha'c cu~ng cu`ng ddie^.u hoa`i co^?, ba`i "Lo`ng ta la` mo^.t ha`ng tha`nh qua'ch co^?", chu'ng ta nha^.n ra gio.ng thu+o+ng tie^'c trang tro.ng ho+n la` lo^'i thu+o+ng ha.i cu?a ke? tha('ng cuo^.c. Va` tie^'ng tho+? da`i ba(n khoa(n o+? cuo^'i ba`i tho+ "O^ng DDo^`" co' mo^.t chie^`u sa^u ho+n thu+' ti`nh ca?m bie^'t ddie^`u cu?a ngu+o+`i ddang ddi du+. tang le^~, ddang ddi la`m chuye^.n nghi~a cu+?. Khi mo^.t cu+.c la` DDu+o+`ng Thi vo+'i Tho^i Ho^., va` cu+.c kia la` y' tho+ cu?a Francois Villon (La`m sao ti`m la.i ddu+o+.c tuye^'t na(m xu+a ? Mais ou` sont les neiges d'antan ?) dda~ go+.i hu+'ng cho "O^ng DDo^`" nhu+ chi'nh ta'c gia? thu+`a nha^.n, thi` ca'i sa^`u thua^`n mo^.t ma`u te^ ta'i trong ca? hai do`ng tho+ DDo^ng Ta^y ro~ ra`ng cu`ng mo^.t gam ma`u vo+'i ddie^.u buo^`n trong nhu+~ng ca^u tho+ cu?a Vu~ DDi`nh Lie^n. No'i kha'c ddi, su+. du`ng da(`ng ke? o+? ngu+o+`i ddi trong co~i nha^n ti`nh kho^ng the^? gia?n ddo+n, ra`nh re~ mo+'i, cu~ nhu+ nhu+~ng nha` chi'nh lua^.n mong muo^'n. Nghe^. thua^.t luo^n ca^`n ca'i lung linh me^ hoa(.c de^~ len va`o ho^`n ngu+o+`i\.

Nhu+ng hoa`i co^? o+? dda^y kho^ng pha?i la` tie^'c nuo^'i thu+' chu+~ "ro^`ng bay phu+o+.ng mu'a" cu?a o^ng ddo^`. Tu+` nga`y o^ng ddo^` gia` kho^ng tro+? la.i, xa~ ho^.i dda~ ma^'y la^`n chu+'ng kie^'n ca?nh thay ba^.c, ddo^?i ngo^i ve^` ngo^n ngu+~ -- ba?n tha^n nha` tho+ la` mo^.t ngu+o+`i gio?i tie^'ng Pha'p, thu+' ngo^n ngu+~ dda~ thay the^' thu+' chu+~ ma` o^ng ddo^` dda~ vie^'t tre^n gia^'y ho^`ng ddie^`u thuo+? na`o -- nhu+ng kho^ng tha^'y sa'ng ta'c na`o ve^` "O^ng ddo^`" Ta^y hay "O^ng ddo^`" Nga ... xua^'t hie^.n. Chu+a no'i da^~u co', chu'ng cu~ng kho^ng the^? ta.o ddu+o+.c su+. ddo^`ng ca?m ro^.ng ra~i nhu+ dda~ tha^'y vo+'i "O^ng ddo^`".

Su+. thu+.c, su+. thay ddo^?i tu+` Ha'n ho.c qua Ta^y ho.c co' mo^.t y' nghi~a dda(.c bie^.t cu?a no'. Suo^'t bao the^' ky?, Ha'n ho.c ga('n vo+'i da^n to^.c, ga('n vo+'i nhu+~ng gia' tri. nha^n ba?n cu?a phu+o+ng DDo^ng. DDa^'y la` thu+' chu+~ o^ng cha ta dda~ du`ng dde^? tru+o+'c ta'c. No' kho^ng nhu+~ng la` ngo^n ngu+~ ha`nh chi'nh, thi cu+? ma` co`n la` ngo^n ngu+~ ta^m linh cu?a dde^`n chu`a, kinh ke^., va(n te^'... Tu+.a nhu+ ga'c chuo^ng, tha'p chu`a, hi`nh a?nh o^ng ddo^`, ca^u ddo^'i\... tu+` la^u dda~ tha^n thuo^.c vo+'i mo.i ngu+o+`i\. DDa~ dda`nh vie^.c the^' cha^n cu?a Ta^y ho.c la` mo^.t ta^'t ye^'u cu?a tho+`i dda.i va` cu?a hoa`n ca?nh dda^'t nu+o+'c nga`y ddo'. Chu+a no'i ca'i ho.c tu+` chu+o+ng, ne^. co^? dda~ go'p pha^`n suy vi su+'c ma.nh cu?a da^n to^.c. Nhu+ng mo^.t da^n to^.c tu+. tro.ng tu+`ng tra?i qua bao the^' ky? tu+. chu? va` tu+`ng du`ng chu+~ Ha'n nhu+ ngo^n ngu+~ chi'nh cu?a mo^.t quo^'c gia ddo^.c la^.p, kho^ng the^? que^n ra(`ng Ta^y ho.c dda~ "nha^.p kha^?u" va`o dda^'t nu+o+'c mi`nh nhu+ mo^.t a'p dda(.t cu`ng vo+'i ta`u chie^'n va` dda.i ba'c, ma` ca?nh su.p ddo^? cu?a ca'i ho.c cu~ luo^n go+.i la.i ve^'t thu+o+ng vong quo^'c cu?a mi`nh.

Va` co' the^? vu+o+.t qua y' ddo^` cu?a ta'c gia? va` nha` phe^ bi`nh, ba`i tho+ dda~ ti`m the^m ddu+o+.c su+. ddo^`ng ca?m trong ta^m thu+'c dao ddo^.ng, phu+'c ta.p cu?a ca? mo^.t da^n to^.c trong buo^?i giao tho+`i khi gia' tri. truye^`n tho^'ng co' nguy co+ mai mo^.t. Trong lu'c ca'i mo+'i chu+a thu phu.c ddu+o+.c nha^n ta^m, no' dda'nh va`o lo`ng tu+. tro.ng bi. xu'c pha.m va` ca? ta^m ly' phu` suy, xo't thu+o+ng ke? kho'. Ma(.t kha'c, no' co`n go+.i ta^m tra.ng kha('c khoa?i ddi ti`m nguo^`n co^.i tru+o+'c mo^.t cuo^.c trie^?n la~m kho^?ng lo^` cu?a nhu+~ng ca?nh lo^' la(ng, ke^.ch co+~m thu+o+`ng tha^'y o+? ca'c buo^?i giao tho+`i\.

Su+. bie^?u lo^. ti`nh ca?m vo+'i o^ng ddo^` gia` va` su+. lu+u luye^'n vo+'i hi`nh a?nh dda~ mai mo^.t a^'y trong lo`ng ba.n ddo.c suo^'t ho+n nu+?a the^' ky? qua, ha(?n pha?n a?nh nhu+~ng ta^m su+. phu+'c ta.p, nhu+~ng u+u tu+ dda da.ng ho+n chu'ng ta tu+o+?ng.

Cuo^'i the^' ky? 20, con ta`u Vie^.t Nam la.i ddang qua nga~ re~ mo+'i\. Kho^ng co`n kho^ng khi' tu?i buo^`n thuo+? na`o\. DDa^'t nu+o+'c ddang la.c quan. Nhu+ng ti`nh tu+. ve^` nguo^`n va` vie^.c xa'c la^.p la.i nhu+~ng gia' tri. tinh tha^`n dda~ ddu+o+.c thu+? tha'ch cu?a da^n to^.c o+? ma(.t na`o ddo' se~ ga(.p tha'ch thu+'c. Buo^?i "giao tho+`i" ho^m nay va^~n hu+'a he.n nhu+~ng hoa.t ca?nh lo^' la(ng, lai ca(ng ma` ho+n mo^.t la^`n chu'ng ta dda~ chu+'ng kie^'n. Su+. vo^` va^.p vo+'i nhu+~ng gia' tri. ngoa.i lai dda'ng nghi nga.i, tha'i ddo^. "vo^ tri ba^'t mo^." ddo^'i vo+'i di sa?n quy' ba'u cu?a ngu+o+`i ddi tru+o+'c, va` no'i rie^ng ma(.t ngo^n ngu+~, tie^'ng no'i cha o^ng ddang co' nguy co+ tro+? tha`nh mo^.t thu+' "ngoa.i ngu+~" tha^'t su?ng ngay tre^n que^ hu+o+ng mi`nh.

Va` vi` va^.y, ngu+o+`i ta va^~n co`n nga^.m ngu`i, ba(n khoa(n khi ddo.c "O^ng DDo^`". Vie^.c ru't lui la(.ng le~ kho^ng ddo+n tu+` khie^'u na.i cu?a o^ng kho^ng chi? go+.i thu+o+ng ta^m, ma` tie^'p tu.c mo+`i go.i, khua^'y ddo^.ng nhu+~ng va^'n dde^` sa^u xa cho xa~ ho^.i cu`ng suy nga^~m.

To^i ngo+` ra(`ng dda^'y chi'nh la` ta^`ng ca?m xu'c cu?a ba.n ddo.c tho+`i nay\.



.....