R×ng M¡m



him ðang bay lßþn b²ng ðÑng khñng lÕi, khiªn th¢ng Cµc thích chí hªt sÑc. Nó theo dõi con chim th¥y bói ¤y t× nãy ðªn gi¶, ch¶ ðþi cái phút n¥y ðây.

Th§t là huy«n di®u, sñ ðÑng yên ðßþc mµt ch² trên không trung, trông nhß là chim ai treo ph½i khô ngoài sân nhà.

Chim th¥y bói nghiêng ð¥u dòm xu¯ng m£t rÕch giây lát r°i nhß b¸ ðÑt dây treo, nó r½i xu¯ng nß¾c mau l© nhß mµt hòn ðá n£ng. V×a ðøng nß¾c, nó lÕi b¸ b¡n tung tr· lên nhß mµt cøc cao su b¸ tßng, mö ng§m mµt con cá nhö.

Cµc ngØa m£t lên tr¶i ð¬ theo dõi ông câu kÏ d¸ và tài tình ¤y næa, nhßng m¡t nó b¸ ng÷n d×a nß¾c bên kia b¶ rÕch níu lÕi.

Trên mµt tàu d×a nß¾c, mµt con chim th¢ng chài xanh nhß da tr¶i trßa tháng giêng, ðang yên l£ng và b«n chí rình cá.

Trong thª gi¾i bùn l¥y mà th¢ng Cµc ðang s¯ng, ai cûng là ông câu cä, t× ông nµi nó cho ðªn nhæng con sinh v§t nhö m÷n qui tø quanh các ng÷n nß¾c.

Màu xanh cüa chim th¢ng chài ð©p không có màu xanh nào sánh k¸p. Sñ b«n chí cüa nó cûng chï có sñ b«n chí cüa các lão cò s¥u não là ngang vai thôi, cái b«n chí nhìn r¤t d­ mê, nhßng mê nhÑt là mûi tên xanh b¡n xu¯ng nß¾c nhanh nhß ch¾p, m²i khi th¢ng chài trông th¤y con m°i.

Th¢ng Cµc là mµt ðÑa bé bÕc tình. Mµt ðàn cò lông bông bay qua ðó, ðü làm cho nó quên th¢ng chài ngay. Là vì ð¥u cò ch·m ch·m nhæng c÷ng lông bông, nh¡c nh· nó nhæng kép võ hát bµi g¡n lông trî trên mão kim khôi mà nó ðã mê, cách ðây m¤y nåm, h°i gia quyªn nó còn · trên làng.

H°i ¤y nó sß¾ng l¡m. Quanh nhà nó, có hàng tråm nhà khác, có v߶n cây trái, có nß¾c ng÷t quanh nåm, có trë con ð¬ nó làm bÕn, ð¬ nó ðùa giÞn v¾i.

Nhßng không hi¬u sao mµt hôm tía nó bán chiªc chòi lá ði, r°i ông nµi nó, tía nó, má nó và nó, mµt ðÑa bé m߶i tu±i, kéo nhau xu¯ng mµt chiªc xu°ng cui, mµt thÑ xu°ng to mà ng߶i ta g÷i là xu°ng m©, ghe con. R°i h÷ ði lang thang t× rÕch hoang v¡ng n¥y ðªn kinh hiu quÕnh n÷, và r¯t cuµc d×ng bß¾c n½i cái xó không ng߶i n¥y mà ông nµi nó ð£t tên là xóm Ô-Heo.

Nghî ðªn nhæng nåm cû, th¢ng Cµc b²ng nghe thèm ng߶i vô cùng, thèm còn h½n là thèm mµt trái xoài ng÷t, mµt trái khª chua mà t× nåm nåm nay nó không ðßþc nªm.

Nhæng ng߶i di cß nåm n÷ trên chiªc xu°ng cui vçn còn s¯ng ðü cä. Nhæng chi«u nghi ngút sß½ng mù t× ð¤t l¥y b¯c lên, và nhæng ðêm mßa gào gió hú, nhæng ng߶i ¤y k¬ chuy®n cho Cµc nghe, nhæng chuy®n ma r·n óc nhß ån phäi trái b¥n chua. Nhßng d¥u sao, Cµc cûng thích ng߶i khác h½n, cûng nhß nó thích v߶n tßþc s¥m u¤t h½n cänh r×ng tràm t¯i m¸t ho£c cänh ð°ng không bát ngát · ðây. — ðây, cho ðªn tiªng chó süa, tiªng gà gáy nó cûng không nghe t× lâu. Con chó sån và m¤y con gà gi¯ng mang theo, ðã ngã lån ðùng ra mà chªt ngay trong tháng m¾i t¾i. Th¢ng Cµc ngÕc nhiên mà th¤y sao ng߶i vçn không chªt trong khí h§u tàn ác n¥y: nóng, ¦m, còn mu²i mòng thì qu½ tay mµt cái là n¡m ðßþc cä mµt n¡m ð¥y.

Chßa bao gi¶ mong möi cüa Cµc ðßþc thöa mãn mau l© nhß hôm nay. Nó v×a thèm ng߶i thì tiªng hò cüa ai b²ng vÆng lên trong r×ng tràm, r°i tiªp theo ðó là tiªng chèo khua nß¾c:

Mûi xu°ng cui ló ra khöi khúc quanh cüa con rÕch, và trên xu°ng, ch°ng chèo lái, vþ ng°i không trß¾c mûi mà hò. C£p vþ ch°ng n¥y, Cµc quen m£t m¤y nåm nay, nhßng không biªt h÷ t× ðâu ðªn. Nó chï biªt h÷ ra bi¬n ð¬ b¡t cua và b¡t ba khía, mµt nåm m¤y kÏ. Nghe tiªng ng߶i lÕ nói, nhÑt là tiªng hát, Cµc sß¾ng nhß có l¥n tía nó cho nó ån mµt cøc ð߶ng t× n½i xa mang v«.

Thà là không ðßþc ån, ch¾ còn ån mµt chút xíu thì cái v¸ cüa món ån còn ch÷c thèm h½n bao gi¶ cä. Nên chi Cµc nhìn xu°ng chèo khu¤t dÕng r°i thì xây lßng tÑc kh¡c ð¬ chÕy lên Ô-Heo.

Tr÷n vùng n¥y, ông nµi nó ð£t tên là Ô-Heo. Nhßng riêng trong trong riêng gia quyªn nó thì Ô-Heo chánh hi®u là mµt cái gò xa · trên kia, cách mé rÕch ðªn hai d£m hú. S¯ là h°i trß¾c, ngày ð¥u t¾i ðây, ông nµi nó v¾i tía nó ði kiªm ð° ån trong r×ng, ðã g£p n½i ðó mµt ± heo r×ng. Cä ± heo ð«u b¸ sát hÕi hôm ðó và vi®c canh tác cüa gia quyªn nó v« sau n¥y ðã ðu±i thú dæ ði xa.

Tuy nhiên, ð« phòng chúng tr· lÕi, ông nµi nó ðã c¤m nó lên Ô-Heo mµt mình. Th¢ng Cµc lÕi thích lên ðó, ban ð¥u chï vì Ô-Heo có sÑc quyªn rû cüa mµt trái c¤m, nhßng v« sau, nó g£p ng߶i n½i ðó.

Ðó là vài ng߶i ðàn ông và ðàn bà, nói là · xa l¡m, cách ðó mµt ngày ð߶ng sông. Ðàn ông thì ðªn ð¬ gác qu¯c, gác nhan sen, còn ðàn bà thì ð¬ nh± b°n-b°n v« làm dßa bán.

Ðó là nhæng ng߶i bÕn bí m§t cüa nó, nó giæ kín không cho nhà nó biªt. H÷ hay k¬ chuy®n xóm làng, chuy®n ðám cß¾i, ðám ma, ðám hát, ðám cúng ðình, tóm lÕi t¤t cä sanh hoÕt cüa làng mÕc mà t× lâu Cµc không th¤y và ng§m ngùi tß·ng ðªn nhß nh¾ nhæng kÖ ni®m xa xôi.

Cµc chÕy qua khöi ruµng nhà và ðÑng lÕi nghï m®t. Nó m®t l¡m vì nó chÕy dß¾i nß¾c và dß¾i bùn, m£c d¥u lúa ðã ðªn mùa g£t.

Nåm xßa, gia quyªn nó ðªn ðây vào cu¯i tháng giêng, sau khi cúng ông väi xong · quê cû. Ông nµi nó v¾i tía nó ð¯t r×ng tràm t× ngoài b¶ rÕch. Gió th±i vô r×ng, và lØa, nhß con v§t kh±ng l°, ðã táp mµt cái vào kh¯i th¸t xanh um cüa bi¬n r×ng tràm n¥y. Thành ra ruµng nhà nó mang mµt hình tròn kì d¸, không tròn ð«u ð£n vì không ai chï huy ðßþc sñ cháy r¤t là r¡n m¡t cüa ng÷n lØa.

Cµc nhìn ruµng mình mµt h°i r°i c߶i khan lên. Ðám r×ng b¸ khoét mµt l² ð¬ làm ruµng, trông nhß ð¥u tóc trë con ðßþc m© cÕo, nhßng m¾i cÕo có mµt mäng thì có chuy®n g¤p, bö d· công vi®c; ðÑa bé b¸ chúng bÕn chª nhÕo là ð¥u chó táp.

Lúc ruµng chín, cây lúa cao quá, ngã rÕp xu¯ng, ð¬ lòi tråm ngàn g¯c tràm lên, trông nhß ai ðóng c÷c ð¬ c¤t nhà sàn; nåm xßa ð¯t r×ng nhßng không ðü sÑc ðánh nhæng g¯c tràm tß½i rói không cháy ðßþc n¥y, tía th¢ng cµc ðành c¤y lúa giæa nhæng g¯c ¤y, mãi cho ðªn ngày nay mà g¯c vçn chßa møc. Tía nó nói m߶i nåm næa, tràm chªt cûng vçn còn ðßa cÆng lên nhß v¥y.

Sau lßng Cµc là nhæng r£ng tràm b¸ cháy sém dß¾i tr§n lØa khai hoang, không chªt ngay, nhßng "chªt nhát", cÑ m²i nåm chªt l¥n mòn thêm vài mß½i cây. M¤y hàng tràm ð¥u nám ðen và trøi nhánh nhß cµt nhà cháy, câm h§n nhìn chiªc chòi lá xa tít mù dß¾i mé rÕch ðang chÑa ch¤p kë thù ðã l¤n ð¤t cüa chúng, ðã sát hÕi chúng.

Sau ðó, r×ng dày m¸t, ch¢n ch¸t nhæng dây bòng bong, dây choÕi, bò t× thân cây n¥y qua thân cây khác.

Th¢ng Cµc l¡ng tai nhßng không nghe tiªng ðµng nào cä. Nó ðánh bÕo chen qua nhæng cây bình-bát, cây ráng, m÷c xen v¾i tràm, ð¬ ði t¾i ðích.

Mµt ± ch°n cµc b²ng chÕy qua trß¾c m£t nó, khua lên mµt cái roÕch, làm nó giñt mình, nhßng tiªng ng߶i trên Ô-Heo cách ðó chæng hai hàng cây, giúp cho nó væng dÕ.

Tiªng ðàn bà höi:

-- Anh h±ng sþ th¢ng Mùi hay sao ?

Tiªng ðàn ông ðáp:

-- Th¢ng Mùi thì qua cho mµt loi là nhào h¾t.

Cµc v©t cö lá, ði mau ðªn ðó và khi nó chun ra khöi kh¯i xanh thì hai ng߶i có m£t trên gò Ô-Heo sþ hãi ng°i dang ra. Ng߶i ðàn ông gác qu¯c là ng߶i quen, ng߶i ðàn bà nh± b°n-b°n thì lÕ ho¡c. Ch¸ n¥y trë ð©p h½n t¤t cä nhæng ch¸ mà nó quen biªt t× lâu.

Ng߶i ðàn ông tñ tr¤n tïnh lÕi ngay, ngo¡t nó lÕi mà höi:

-- Mu¯n v« tr¬n hay không Cµc ? Mu¯n thì ði theo ch¸ hai m¥y ðây, chï có mµt ðÑa em gái ngµ l¡m.

Trong khi th¢ng Cµc m¡c c· tía tai thì ch¸ ðàn bà höi anh kia:

-- — mi®t n¥y có ng߶i sao anh ?

-- Chï có mµt nhà thôi. M¾i t¾i ðây ch×ng nåm nåm.

-- Quen hay lÕ ?

-- LÕ. H÷ · trên Sa-Ðéc l§n.

Ch¸ ðàn bà an lòng, vui lÕi ðßþc và nói v¾i Cµc ð¬ mua lòng kë ðã b¡t chþt vi®c th¥m lén cüa ch¸:

-- Em cüa ch¸ không bao gi¶ ch¸u v« làm dâu · mµt ch± nhß v¥y. Em có mu¯n thì phäi · r¬ thôi.

R°i hai ng߶i l¾n c߶i ng£t ngh©o v¾i nhau.

Th¢ng Cµc m¾i m߶i låm, nhßng cao l¾n g¥n b¢ng ng߶i ðàn ông kia. Mình tr¥n cüa nó n±i u, n±i n¥n nhæng b¡p th¸t r¡n nhß n¡n b¢ng ð¤t sét g¡n vào ðó r°i nung cho ðen và cÑng.

Sñ n¦y n· cüa thân th¬ nó ði song ðôi v¾i sñ trß·ng thành cüa ð¶i s¯ng sinh lý bên trong cüa nó. Nåm nay nó ðã b¡t ð¥u bâng khuâng m²i khi chi«u xu¯ng, m£t tr¶i ð¯t cháy ðö ð¥u r×ng tràm tr¥m thüy trß¾c nhà. Nhßng s¯ng cô ð½n · ðây, nó không biªt chuy®n trai gái nhß v¥y là x¤u ðªn mÑc nào và nó phäi có thái ðµ làm sao nên b¯i r¯i l¡m.

Ch¸ ðàn bà n¡m tay nó, r¸ nó ng°i xu¯ng bên cÕnh ch¸, v² lên ð¥u nó r°i d² ng÷t:

-- Ch¸ không ån th¸t em r¬ ch¸ ðâu mà sþ. M¥y mà v« tr¬n làm ruµng thì ai cûng ßa. Làm r¬ có công, ba nåm thì má ch¸ gä con Thôi cho m¥y li«n. Nói thi®t ðó mà.

-- Nó mu¯n tr¯n theo qua dæ l¡m, ng߶i ðàn ông nói, nhßng nó còn ngÕi.

-- NgÕi gì ?

-- Thì lo sþ cái vi®c xa xôi ð¤t lÕ ðó mà.

-- Em nè, ch¸ ðàn bà lÕi höi, nhà có m¤y ng߶i ?

-- B¯n ng߶i ?

-- Ai v¾i ai ?

-- Ông nµi tui, tía tui, má tui v¾i tui.

-- Làm m¤y công ð¤t ?

-- H°i ðó b¯n công, bây gi¶ m߶i công.

-- G£t ðßþc bao nhiêu giÕ m²i mùa ?

-- Tám giÕ.

Ch¸ ðàn bà c߶i ng¤t mµt h°i r°i day lÕi höi nh½n tình:

-- Tr¶i ½i, ruµng gì mà m߶i công ð¤t, chï g£t ðßþc có tám giÕ thôi ?

Ng߶i ðàn ông không c߶i, ðáp:

-- Фt nß¾c m£n nào m¾i khai hoang cûng nhß v§y hªt.

-- R°i l¤y gì mà ån em nhö ?

-- Tía tôi ði ð±i lúa thêm, · ðâu không biªt, xa l¡m.

-- бi b¢ng gì ?

-- B¢ng cá khô. V¾i lÕi cûng chÆng c¥n ån c½m. Nhi«u khi ån rùa, ån r¡n tr× c½m. — ðây, rùa nhi«u nhß kiªn. Яt r×ng r°i ðón trên ð¥u gió mµt lát là chúng nó lÕch cÕch chÕy tr¯n lØa, b¡t không k¸p l§n.

Ch¸ ðàn bà tö vë ái ngÕi mµt h°i r°i nói:

-- Nãy gi¶ ch¸ nói ch½i ðó. Nhßng biªt ðßþc tình cänh cüa em, ch¸ th§t bøng th¤y là em c¥n ði theo ch¸ ho£c là anh ðây cûng ðßþc.

Ch¸ ta vói tay sau lßng, l¤y b¥u nß¾c ng÷t, m· nút ra r°i ngß¾c m£t lên tr¶i, rót nß¾c vào mi®ng. Ch¸ u¯ng ×ng ñc vài cái r°i lÕi nói:

-- Em có ðßþc ån chè l¥n nào không ?

-- Không, t× nåm nåm nay r°i. Cách ðây mµt ngày ð߶ng nß¾c, không có nhà cØa ai cä, không có quán ti®m gì hªt. V¾i lÕi cûng không có ti«n.

-- — Sa-Ðéc sao lÕi không vô Tháp M߶i mà nhè xu¯ng U-Minh n¥y ?

-- Tui cûng không biªt tÕi sao. Nhßng · Tháp M߶i d­ ch¸u h½n hä ?

-- Ch¸ cûng không biªt. Chï biªt ð¤t hoang · Tháp M߶i g¥n quê cû cüa em h½n. Quê em · g¥n Cao Lãnh phäi không ?

-- G¥n.

-- Em có nh¾ xoài Cao Lãnh hôn ?

-- Tui lÕy ch¸, ð×ng có nh¡c chè, nh¡c xoài næa, tui thèm mu¯n chªt ði. Nåm nåm nay, tui không có biªt món ng÷t là gì. M¤y cây chu¯i tr°ng sau nhà cûng chªt queo vì ð¤t còn m£n quá. Nåm nay mµt cây tr± bu°ng, ch¡c tôi ðßþc ån ng÷t ðây. Úi chà ! Trßa r°i, ch¡c t¾i bæa c½m, thôi tui v« nha, anh, ch¸ ?

-- » v«, mai m¯t lÕi lên ðây næa nha ?

-- Xu°ng anh ch¸ · ðâu ?

-- Dß¾i kia. Nh± b°n-b°n · dß¾i ¤y, nhßng lên ðây cho khô ráo ð¬ ån c½m trßa é mà. Em Cµc nè, em cüa ch¸ ngµ l¡m, tr¡ng l¡m nghe không ?

Chu²i c߶i cüa hai ng߶i nh½n tình ¤y ðu±i theo sau lßng Cµc khiªn cho nó, trong giây phút, không mu¯n v« nhà næa.

Ra khöi r×ng tràm râm mát, m¡t Cµc b²ng dßng nhß ð± hào quang trß¾c ánh n¡ng tháng m߶i. Không khí b¸ ð¯t cháy, ðang rung rinh nhß nß¾c xao, và nó tß·ng ch×ng nhß mái lá nhà nó, ðen thui dß¾i kia, s¡p cháy ðªn n½i.

Th¢ng Cµc v« t¾i nhà thì c½m trßa ðã d÷n xong.

-- M¥y ði ðâu mà t¾i ðÑng bóng m¾i v« ?

-- Tui ði lßþm lông chim Long ô.

-- Lông ðâu ?

-- Mà kiªm hoài h±ng có.

-- M° t± cha m¥y, nhi«u chuy®n. Chim Long ô ð¶i xßa m¾i có ch¾ ð¶i nay ðâu còn næa. Mai g£t nghe không ? Ån c½m khuya r°i xu¯ng ð°ng cho s¾m, ð×ng ði ðâu hªt.

Cä nhà l£ng l¨ ng°i quanh mâm c½m, Không ai nói v¾i ai l¶i nào. Nhæng ng߶i n¥y, s¯ng bi®t t¸ch · ðây lâu ngày r°i, ðã biªn thành á kh¦u vì thói quen.

Riêng th¢ng Cµc, sñ c¥n nói cüa tu±i th½ ðang lên mÕnh l¡m nhß c¥n chÕy nhäy, c¥n ån u¯ng v§y. Câu chuy®n h°i nãy trên gò Ô-Heo khiªn nó càng b¡t mùi nói thêm, nên nín không ðßþc, nó höi ông nµi nó:

-- Nµi nè, h°i m¾i t¾i, giæa mùa n¡ng, mình u¯ng nß¾c gì, tui quên r°i ?

Nó höi nhß v§y vì nó v×a nhìn ra cái giªng bên hè và nh¾ ra là giªng ðã ng÷t nß¾c hôm mùa n¡ng trß¾c, m£c d¥u ðã ðßþc ðào t× nåm nåm r°i.

-- U¯ng nß¾c ð÷ng trên lung, trên r×ng, ch¾ u¯ng nß¾c gì.

-- Sao mình t¾i ðây ông nµi ?

-- Ðã nói cho m¥y biªt r°i. Trên xÑ, mình không có ruµng, làm công kh± cä ð¶i.

-- — ðây, mình có ruµng, nhßng cûng kh± cä ð¶i.

Ông nµi th¢ng Cµc l£ng thinh. Nó nhìn ông nµi nó r°i chþt nh§n ra r¢ng nåm nay ông cø già quá. Tóc râu cüa ông cø ðã tr¡ng bông. Nh¾ ra ông cø th߶ng than mình nh¾ m°, nh¾ mä ông bà quá, nó bùi ngùi thß½ng ông nên dòm ra sân ð¬ quên.

B¤y gi¶ bóng cüa b¯n cái n°i rau ðã tròn vành, chï r¢ng th§t ðúng ng÷. B¯n cái n°i b¬ ¤y, hèn là thª mà r¤t là công døng ð¯i v¾i nhà nó.

Ь tránh nß¾c m£n tràn b¶ ng§p sân, tía nó ðã ðóng m߶i hai cây c÷c, làm thành b¯n cái giá ba ch½n tréo nhß giá tr¯ng cüa b÷n ð¶n th±i ðám ma. Trên m²i giá, ð£t mµt cái n°i lüng ðít, và trong n°i ð¬ ð¥y ð¤t mà tía nó mang t× xa v«. Фt · ðây m£n chát dùng không ðßþc. Hành, ¾t, rau råm, rau m° om, ðßþc tr°ng trong m¤y cái v߶n cao cÆng ðó. Ðó là b¯n thÑ t¯i c¥n, ð¤t m£n bao nhiêu cûng phäi l§p thª mà tr°ng cho ðßþc, không thôi không có món gia v¸ nào ð¬ ån cá næa.

B¯n miªng v߶n cao cÆng và tí hon lÕi là chiªc ð°ng h° cüa nhà n¥y vào mùa khô. CÑ b¢ng vào b« dài cüa bóng giá là tính gi¶ ðßþc ngay, và khi bóng n°i tròn vøm che m¤t bóng giá là ðúng ng÷ ngay bon.

Nhìn ra sân mµt h½i, nhai nu¯t hªt c½m, nó day vô và höi tía nó:

-- Nåm nay mình g£t cÞ ðßþc bao nhiêu tía ?

-- Nh¶ ông bà, ð¤t nß¾c, ít l¡m cûng ðßþc håm låm giÕ.

-- Cûng chßa ðü ån.

-- Ðü gì mà ðü, má nó nói, nhà mình phäi ån tråm rßÞi là s¯ chót.

-- V¾i lÕi, tía th¢ng Cµc tr· vào câu chuy®n, tÕi lúa nàng Cøm th¤t gÕo l¡m. Nåm t¾i ta gieo gi¯ng T¥m Vuµt ch¡c ðßþc gÕo h½n nhi«u. Nåm nay h­ chu¯i tr± bu°ng thì nåm t¾i tao tr°ng sä, tr°ng ±i ðßþc r°i ðó.

Cä nhà ð«u h¾n h· trß¾c dñ ð¸nh tß½ng lai t¯t ð©p kia. Nhßng th¢ng Cµc chßa th¤y gì là xán lÕn cä. Tr°ng ±i thì cûng phäi khá lâu m¾i có trái, trong khi ðó nó tiªp tøc thèm chè, thèm xßng xa, nh¾ ðám cúng ðình, nh¾ hát bµi và b¸ mµt hình änh m¾i quyªn rû, hình änh cüa con Thôi, ch¡c là gi¯ng h®t ch¸ nh± b°n-b°n, tÑc là có duyên l¡m.

Con trai làng th¤y con gái r¤t th߶ng, thª mà h÷ còn th¥m lén rü nhau ði mµt ngày ð߶ng nß¾c ð¬ ra ðây g£p nhau, hu¯ng h° gì nó chßa ðßþc nói chuy®n v¾i con gái l¾n l¥n nào hªt. Nhæng ðÑa con gái bÕn cüa nó cách ðây nåm nåm, nó nh¾ lÕi thì không có gì quyªn rû cä. ÐÑa nào cûng cÕo tr÷c ch×a bánh bèo phía sau và giæa chiªc bánh bèo, m÷c ra mµt chòm ðuôi dài trông ðªn bu°n c߶i.

Nhßng mà con gái l¾n phäi khác. Cµc chßa th¤y con gái l¾n, nhßng tin ch¡c nhß v§y. Có mµt linh cäm gì, · ðâu t× kiªp ti«n thân cüa nó bay lÕi và giúp cho nó biªt nhß v§y. Nhæng cô con gái l¾n chßa th¤y hình ¤y, mà ðã có tiªng kêu ðßþc, chúng âm th¥m g÷i Cµc, tiªng g÷i nhß vång vÆng ðâu trong không trung.

Th¦n th¶, th¢ng Cµc nói lÕi câu h°i nãy, và gi§n gi²i, thêm mµt ðoÕn khiªn ông nµi nó giñt mình, ch¯ng ðûa mà nhìn nó tr×ng tr×ng:

-- — ðây mình có ruµng nhßng cûng kh± cä ð¶i. Tui mu¯n ði quá, ði ðâu cûng ðßþc, mi­n · ðó có làng xóm, có ng߶i ta.



Th¢ng Cµc thích m¤y cây n÷c nÕng l¡m. Bó lúa nào gác lên ðó cûng n¢m yên cä ch¾ không chñc r¾t xu¯ng nß¾c ruµng nhß nhæng bó lúa gác trên ð¥u n÷c th߶ng.

Ðó là nhæng g¯c tràm mà cháng hai chë ra r¤t th¤p. Khi ð¯n tràm cháy, tía th¢ng Cµc ðã trù xa, ð¯n · trên cháng hai ¤y ðµ mµt gang rßÞi nên bây gi¶ h÷ m¾i có n÷c nÕng r¤t ti®n mà dùng gác lúa.

Ông nµi th¢ng Cµc ch¯ng xu°ng trên ruµng, len löi qua m¤y g¯c tràm. Ông ghé t×ng g¯c ð¬ cho lúa xu¯ng xu°ng.

Ðü thÑ là cò, cò ma, cò lông bông, cò qu¡m, cò hß½ng, thân m§t nhìn gia ðình b¯n ng߶i g£t lúa nhà. Ðây là b¯n ng߶i ðµc nhÑt mà chúng th¤y m²i ngày · vùng hoang v¡ng n¥y; ban ð¥u chúng sþ hãi h÷, nhßng v« sau, th¤y h÷ hi«n t× quá, chúng làm quen v¾i h÷ ðã ðßþc b¯n thª h® cò r°i.

Má th¢ng Cµc lµi sình t¾i ð¥u g¯i, và lµi nß¾c g¥n t¾i háng nhßng vui vë h½n ngày nào hªt. Bà ta t¢ng h¡ng r°i c¤t tiªng hò:

Hò xong câu 㔕y, bà l¡ng ðþi ch°ng bà hò ðáp. Nhßng tía th¢ng Cµc cÑ làm thinh mà g£t, khiªn bà ðâm ngßþng nên c߶i r°i cñ ch°ng cho ðÞ m¡c cÞ:

-- Tía nó sao câm cái mi®ng lÕi, không b¡t v§y ?

-- HÑ, nhi«u chuy®n nà ! Già r°i mà còn hò v¾i hát, b¡t v¾i gh©o. Bµ còn trai gái gì ðó sao ?

Vì vui kªt quä cüa c¥n cù nên má th¢ng Cµc quên r¢ng bà ta ðã quá mùa hò r°i. Tía nó nh¡c lÕi bà ta m¾i chþt nh§n ra. Tuy nhiên bà vçn ng§m ngùi nh¾ cái thú vui ¤y thu· bà còn con gái và ngay bây gi¶ ðây, tóc ðã nhu¯m hoa râm r°i, bà cûng hß·ng ðßþc nªu còn · làng, hß·ng b¢ng cách khuyªn khích b÷n trai trë hò ð¯i ðáp v¾i nhau.

Th¢ng Cµc thì xôn xao trong lòng, nh¾ lÕi l¶i ch¸ nh± b°n-b°n bäo r¢ng nó mà v« làng làm ruµng thì ai cûng ßa. », nó s¨ hò ð¯i ðáp v¾i con Thôi. Ch§c ! Mà nó phäi nh¶ má nó dÕy hò m¾i ðßþc. Nó có nghe hò l¥n nào ðâu ð¬ mà thuµc gi÷ng và biªt câu.

Ъn chi«u thì xong xuôi cä. Ông nµi th¢ng Cµc ch¯ng xu°ng lúa ð¬ ra b¶ rÕch, còn tía nó, má nó và nó thì lµi nß¾c sình mà v« bµ.

Чp lúa và ph½i phong m¤t hªt m߶i ngày. Trong nhæng ngày bu°n të, phÆng lì giæa cänh bùn l¥y nß¾c ð÷ng ¤y, th¢ng Cµc càng nao nÑc mu¯n v« làng.

Câu hò cüa má nó ám änh nó t× hôm g£t ðªn nay. Nªu con Thôi mà höi ð¯ nó câu ¤y ch¡c nó phäi ng§m câm, cho dçu ðßþc phép trä l¶i b¢ng vån xuôi.

Khån lông là v§t døng mà nó ðã quên r°i thì còn biªt là m¤y ð߶ng ð¬ còn ðáp cho thông. T× lâu, nó chï có mµt chiªc qu¥n xà lön trên ng߶i, mùa n¡ng cháy nhß mùa mßa lÕnh. Ðêm nó nh¶ nóp che thân cho ðÞ b¸ mu²i ð¯t và gió c¡t da.

Nhæng món ð° c¥n dùng cüa thª gi¾i vån minh ¤y cûng thuµc vào nhæng thÑ gþi thèm nhß bánh trôi nß¾c, bánh ít tr¥n và mái tóc cüa con Thôi.

Hôm ¤y, dùng b° cho con cháu ð± lúa vào, ông nµi th¢ng Cµc long tr÷ng nói:

-- Ngày mai ra bi¬n.

Không ai höi ra bi¬n ð¬ làm gì hªt. Th¢ng Cµc cûng làm thinh, trái v¾i m÷i ngày mà nó höi không k¸p ðáp.

Con rÕch Ô-Heo trß¾c nhà, nªu có ði trên ¤y thì phäi v« ng÷n, nó nghî nhß v§y, ði v« ng÷n ð¬ r¨ qua nhæng kinh rÕch khác mà tìm làng mÕc s¥m u¤t, ch¾ xuôi dòng ra bi¬n thì còn nghîa lý gì næa ch¾ ?

Nó chßa ðßþc ra bi¬n l¥n nào cä và m¤y nåm trß¾c ðây nó mu¯n theo ghe cüa b÷n b¡t cua ð¬ ði mµt chuyªn l¡m, mà không ðßþc phép ði.

Chuyªn ði ð¥u ðªn mµt ch½n tr¶i xa lÕ mà ông nµi nó v×a cho biªt, không làm cho nó ph¤n kh·i chút nào cä.

Ông nµi nó tiªp, d£n m© nó:

-- Con m© Trùm, ngày mai phäi d§y khuya n¤u c½m. Tao ði v¾i th¢ng Trùm và th¢ng Cµc, ði th§t s¾m ð¬ g£p con nß¾c l¾n ngay tÕi cØa mà v« cho ti®n.



RÕch Ô-Heo nhö xíu cho nên tràm m÷c · hai bên b¶ giao nhành v¾i nhau ðßþc và phü kín cä m£t nß¾c.

RÕch t¯i om, ði nhß ði trong hang. Bây gi¶ th¢ng Cµc m¾i th¤u nghîa hai tiªng "hang mai" trong câu hát cüa b÷n ði b¡t ba-khía.

Nhæng n½i ánh n¡ng l÷t vào ðßþc thì hai bên b¶, ô-rô và cóc kèn m÷c ð¥y.

Nß¾c ròng chäy xiªt, xu°ng trôi bon bon. Tuy v§y, ông nµi và tía cûng chèo c¦n th§n ð¬ mau t¾i n½i, h¥u v« k¸p nµi bu±i chi«u ngày ðó.

G¥n t¾i trßa, xu°ng không ði mau næa.

-- Nß¾c ðÑng r°i, ông nµi nói, tÑc ta g¥n t¾i cØa r°i.

H÷ thôi chèo, ð¬ cho xu°ng trôi linh ðinh, không tiªn cûng không lùi, r°i l¤y c½m dÞ trong mo nang ra mà ån.

Không ði thì thôi, ðã trót ði, và lúc g¥n t¾i ðích, th¢ng Cµc nghe thích th¤y bi¬n coi ra sao. Nó và c½m h¯i hä r°i höi:

-- Ra ðó làm gì ông nµi ?

-- R°i m¥y s¨ biªt.

H÷ ån c½m xong thì nß¾c b¡t ð¥u l¾n. H÷ chèo ngßþc nß¾c cho ðªn quá ðÑng bóng thì ðªn mµt n½i kia mà ông nµi tuyên b¯ r¢ng ðó là bi¬n.

Th¢ng Cµc ngÕc nhiên l¡m mà chÆng th¤y bi¬n ðâu cä. Con rÕch tiªp tøc ði xa ra ngoài kia, hai hàng rào cây nhß ðÑt khúc, ðâm vào mµt vách t߶ng xanh nhß da tr¶i.

-- Bi¬n · ðâu, ông nµi ? Cµc höi.

-- Ðàng xa kia, xanh xanh ðó.

-- Sao không ra ngoài, ông nµi ?

-- Không c¥n.

Tía th¢ng Cµc chèo mûi, rút sào c£m xu¯ng bùn, theo l¸nh cüa ông nµi nó.

Ông nµi g÷i Cµc höi:

-- Con có th¤y gì khác lÕ không ?

-- Không, ông nµi à.

-- Không th¤y ? Cây · ðây không khác cây sau lßng mình à ?

-- À... phäi r°i.

Cµc nhìn lÕi thì quä nhß l¶i ông nµi nó nói. N½i ðây, ð¤t ðã hªt, mà chï còn bùn. Tràm m÷c t¾i mé ð¤t cu¯i cùng thì d×ng lÕi, nhß là dân · biên gi¾i mµt nß¾c kia d×ng lÕi n½i bìa länh th± mình.

Hªt tràm thì có mµt khoäng tr¯ng, nØa bùn, nØa ð¤t, trên ¤y cö ¯ng r§m ri và chim cao cÆng ðü loÕi ðáp ð¥y trong cö.

Tràm ðÑng trß¾c bãi cö mà nhìn dân láng gi«ng m÷c trên bùn ðen. Ðó là nhæng cây ¯m nhom chen nhau mà vßþt cao lên, cây n¥y cách cây kia không ð¥y b¯n gang tay.

B¶ bi¬n thoai thoäi d¯c xu¯ng, trông r×ng cây lÕ ¤y nhß mµt ðÕo binh xu¯ng núi, tuôn hãm thành h¥u l§p công.

-- Nhìn xu¯ng g¯c cây, ông nµi bäo.

Nß¾c chßa l¾n hÆn, ð¬ lµ bùn ðen dß¾i g¯c cây ra. Bùn ðen t×ng n½i lÕi tr¡ng xóa nhæng ðóa hoa nåm cánh, hai màu ðen tr¡ng ð¯i ch÷i nhau trông r¤t ð©p.

-- Cây gì mà lÕ v§y ông nµi ? Tr± bông ngay dß¾i g¯c ?

-- Bông tr± trên ð¥u nhæng cái r­ ån lên mà ng߶i ta g÷i là r­ gió. Cây n¥y là cây m¡m. Ðây là r×ng m¡m ðây.

-- Cây m¡m ? Sao tui không nghe nói ðªn cây m¡m bao gi¶ ?

-- Con không nghe nói vì cây m¡m không dùng ðßþc ð¬ làm gì hªt, cho ðªn làm cüi chøm cûng không ðßþc.

-- V§y ch¾ tr¶i sanh nó ra làm chi mà vô ích dæ v§y ông nµi, lÕi sanh h¢ng hà sa s¯ nhß là cö ¤y ?

-- B¶ bi¬n n¥y m²i nåm ðßþc phù sa b°i thêm cho rµng ra hàng m¤y ngàn thß¾c. Phù sa là ð¤t bùn m«m lün và không bao gi¶ thành ð¤t th¸t ðßþc ð¬ ta hß·ng nªu không có r×ng m¡m m÷c trên ðó cho ch¡c ð¤t. Mµt khi kia cây m¡m s¨ ngã rÕp. Gi¯ng tràm lÕi n¯i ngôi m¡m. R°i sau m¤y ð¶i tràm, ð¤t s¨ thu¥n, cây ån trái m¾i m÷c ðßþc.

Th¤y th¢ng cháu nµi ng½ ngác chßa hi¬u, ông cø v¸n vai nó mà tiªp:

-- Ông v¾i lÕi tía cüa con là cây m¡m, ch½n giçm trong bùn. жi con là tràm, ch½n vçn còn l¤m bùn chút ít, nhßng ð¤t ðã g¥n thu¥n r°i. Con cháu cüa con s¨ là xoài, mít, d×a, cau.

жi cây m¡m tuy vô ích, nhßng không u±ng, nhß là lính ngoài m£t tr§n v§y mà. H÷ ngã gøc cho kë khác là con cháu cüa h÷ hß·ng.

Con, con s¡p ðßþc hß·ng r°i, sao lÕi mu¯n bö mà ði ? Vä lÕi con không thích hi-sinh chút ít cho con cháu cüa con hß·ng hay sao ?

Th¢ng Cµc nhìn lÕi ông nµi nó và nghe thß½ng không biªt bao nhiêu ông già ðã bö m° bö mä ông cha ð¬ hì-høc nåm nåm trong ð°ng chua, nß¾c m£n · Ô-Heo.

Phäi, cÑ theo dñ ðoán cüa gia ðình thì nó s¡p ðßþc hß·ng, tuy không nhi«u, mà r°i s¨ nhi«u. Nó n¡m ch£t tay ông nµi nó và nó th¤y ông nµi nó giöi quá. Ông có biªt chæ nho kia mà.

-- Ông ½i, nó than, nhßng tràm bu°n quá.

-- Tràm s¨ khöi bu°n næa. Nåm t¾i, ð¤t thu¥n r°i thì ta làm ba mß½i công và s¨ g÷i dân c¤y g£t · xa t¾i phø lñc. R°i tía con s¨ cß¾i vþ cho con, r°i thiên hÕ s¨ b¡t chß¾c ta, tràn t¾i ðây mà phá r×ng, vùng Ô-Heo s¨ s¥m u¤t, vui biªt bao nhiêu. Tràm hªt bu°n vì s¨ ðë ra cau, d×a, xoài, quít, ð¥y nhà, nß¾c s¨ ng÷t mµt khi ð¤t thu¥n...

-- Và s¨ có chè ån ?

Ông nµi c߶i ha hä mà r¢ng:

-- Gì chÑ chè thì s¨ có lu bù.

-- Mà ông nµi nè, cß¾i vþ làm sao ðßþc, ai thèm t¾i Ô-Heo ?

-- Hai nåm næa ng߶i ta s¨ ð°n r¢ng ð¤t Ô-Heo thu¥n. Nhæng kë nghèo khó nhß ta chï mong ðßþc t¾i ðây. Ông nói ði«u n¥y, không biªt con hi¬u ðßþc hay không. Là t± tiên ta ngày xßa t× B¡c, Trung tràn vào ðây ð«u ch¸u s¯ ph§n cüa cây m¡m hªt, t× xÑ Ð°ng Nai nß¾c ng÷t cho t¾i ðây, · ðâu cûng hoang vu cä.

H÷ ðã ngã rÕp trong ch¯n ma thiêng nß¾c ðµc n¥y ð¬ lót ð߶ng cho con cháu h÷ ði t¾i, y nhß là ðàn kiªn xung phong, t¯p ð¥u li«u chªt ðu¯i, lµi qua tô nß¾c r÷ng hü ð߶ng ð¬ làm c¥u cho b÷n ði sau vào ðªn n½i có ch¤t ng÷t. Nhi«u l¾p tiên phuông ðã ngã gøc nhß r×ng m¡m. R°i thì ông s½, ông c¯ con, ông nµi ðây là tràm m¾i kiªm ðßþc miªng ån...

-- Tía.

Th¢ng Cµc lo l¡ng không biªt tía nó s¨ làm tràm nhß nó ðßþc hay không nên kêu tía nó b¢ng mµt gi÷ng thß½ng yêu trìu mªn hªt sÑc.

-- Thôi, nh± sào ð¬ ði v« cho k¸p con nß¾c, ông nµi ra l¸nh.

Ông nµi vui vë quá, vì ông b²ng sñc nh¾ lÕi nhæng câu hò cüa thª h® ng߶i tiên phuông ði khai thác ð¤t hoang · mi«n Nam, mà ngày nay thª h® tràm không hát næa. Ông c¤t gi÷ng khàn khàn lên:



Chú thích



Tài li®u tham khäo