RØng M¡m



him Çang bay lÜ®n b‡ng ÇÙng kh¿ng låi, khi‰n th¢ng C¶c thích chí h‰t sÙc. Nó theo dõi con chim thÀy bói Ãy tØ nãy ljn gi©, ch© Ç®i cái phút nÀy Çây.

ThÆt là huyŠn diŒu, s¿ ÇÙng yên ÇÜ®c m¶t ch‡ trên không trung, trông nhÜ là chim ai treo phÖi khô ngoài sân nhà.

Chim thÀy bói nghiêng ÇÀu dòm xuÓng m¥t råch giây lát rÒi nhÜ bÎ ÇÙt dây treo, nó rÖi xuÓng nܧc mau lË nhÜ m¶t hòn Çá n¥ng. VØa Çøng nܧc, nó låi bÎ b¡n tung trª lên nhÜ m¶t cøc cao su bÎ tÜng, mÕ ngÆm m¶t con cá nhÕ.

C¶c ngºa m¥t lên tr©i Ç‹ theo dõi ông câu kÿ dÎ và tài tình Ãy n»a, nhÜng m¡t nó bÎ ng†n dØa nܧc bên kia b© råch níu låi.

Trên m¶t tàu dØa nܧc, m¶t con chim th¢ng chài xanh nhÜ da tr©i trÜa tháng giêng, Çang yên l¥ng và bŠn chí rình cá.

Trong th‰ gi§i bùn lÀy mà th¢ng C¶c Çang sÓng, ai cÛng là ông câu cä, tØ ông n¶i nó cho ljn nh»ng con sinh vÆt nhÕ m†n qui tø quanh các ng†n nܧc.

Màu xanh cûa chim th¢ng chài ÇËp không có màu xanh nào sánh kÎp. S¿ bŠn chí cûa nó cÛng chÌ có s¿ bŠn chí cûa các lão cò sÀu não là ngang vai thôi, cái bŠn chí nhìn rÃt dÍ mê, nhÜng mê nhÙt là mÛi tên xanh b¡n xuÓng nܧc nhanh nhÜ ch§p, m‡i khi th¢ng chài trông thÃy con mÒi.

Th¢ng C¶c là m¶t ÇÙa bé båc tình. M¶t Çàn cò lông bông bay qua Çó, Çû làm cho nó quên th¢ng chài ngay. Là vì ÇÀu cò chªm chªm nh»ng c†ng lông bông, nh¡c nhª nó nh»ng kép võ hát b¶i g¡n lông trï trên mão kim khôi mà nó Çã mê, cách Çây mÃy næm, hÒi gia quy‰n nó còn ª trên làng.

HÒi Ãy nó sܧng l¡m. Quanh nhà nó, có hàng træm nhà khác, có vÜ©n cây trái, có nܧc ng†t quanh næm, có trÈ con Ç‹ nó làm bån, Ç‹ nó Çùa gi«n v§i.

NhÜng không hi‹u sao m¶t hôm tía nó bán chi‰c chòi lá Çi, rÒi ông n¶i nó, tía nó, má nó và nó, m¶t ÇÙa bé mÜ©i tu°i, kéo nhau xuÓng m¶t chi‰c xuÒng cui, m¶t thÙ xuÒng to mà ngÜ©i ta g†i là xuÒng mË, ghe con. RÒi h† Çi lang thang tØ råch hoang v¡ng nÀy ljn kinh hiu quånh n†, và rÓt cu¶c dØng bܧc nÖi cái xó không ngÜ©i nÀy mà ông n¶i nó Ç¥t tên là xóm Ô-Heo.

Nghï ljn nh»ng næm cÛ, th¢ng C¶c b‡ng nghe thèm ngÜ©i vô cùng, thèm còn hÖn là thèm m¶t trái xoài ng†t, m¶t trái kh‰ chua mà tØ næm næm nay nó không ÇÜ®c n‰m.

Nh»ng ngÜ©i di cÜ næm n† trên chi‰c xuÒng cui vÅn còn sÓng Çû cä. Nh»ng chiŠu nghi ngút sÜÖng mù tØ ÇÃt lÀy bÓc lên, và nh»ng Çêm mÜa gào gió hú, nh»ng ngÜ©i Ãy k‹ chuyŒn cho C¶c nghe, nh»ng chuyŒn ma rªn óc nhÜ æn phäi trái bÀn chua. NhÜng dÀu sao, C¶c cÛng thích ngÜ©i khác hÖn, cÛng nhÜ nó thích vÜ©n tÜ®c sÀm uÃt hÖn cänh rØng tràm tÓi mÎt ho¥c cänh ÇÒng không bát ngát ª Çây. Ÿ Çây, cho ljn ti‰ng chó sûa, ti‰ng gà gáy nó cÛng không nghe tØ lâu. Con chó sæn và mÃy con gà giÓng mang theo, Çã ngã læn Çùng ra mà ch‰t ngay trong tháng m§i t§i. Th¢ng C¶c ngåc nhiên mà thÃy sao ngÜ©i vÅn không ch‰t trong khí hÆu tàn ác nÀy: nóng, Äm, còn mu‡i mòng thì quÖ tay m¶t cái là n¡m ÇÜ®c cä m¶t n¡m ÇÀy.

ChÜa bao gi© mong mÕi cûa C¶c ÇÜ®c thÕa mãn mau lË nhÜ hôm nay. Nó vØa thèm ngÜ©i thì ti‰ng hò cûa ai b‡ng v£ng lên trong rØng tràm, rÒi ti‰p theo Çó là ti‰ng chèo khua nܧc:

MÛi xuÒng cui ló ra khÕi khúc quanh cûa con råch, và trên xuÒng, chÒng chèo lái, v® ngÒi không trܧc mÛi mà hò. C¥p v® chÒng nÀy, C¶c quen m¥t mÃy næm nay, nhÜng không bi‰t h† tØ Çâu ljn. Nó chÌ bi‰t h† ra bi‹n Ç‹ b¡t cua và b¡t ba khía, m¶t næm mÃy kÿ. Nghe ti‰ng ngÜ©i lå nói, nhÙt là ti‰ng hát, C¶c sܧng nhÜ có lÀn tía nó cho nó æn m¶t cøc ÇÜ©ng tØ nÖi xa mang vŠ.

Thà là không ÇÜ®c æn, ch§ còn æn m¶t chút xíu thì cái vÎ cûa món æn còn ch†c thèm hÖn bao gi© cä. Nên chi C¶c nhìn xuÒng chèo khuÃt dång rÒi thì xây lÜng tÙc kh¡c Ç‹ chåy lên Ô-Heo.

Tr†n vùng nÀy, ông n¶i nó Ç¥t tên là Ô-Heo. NhÜng riêng trong trong riêng gia quy‰n nó thì Ô-Heo chánh hiŒu là m¶t cái gò xa ª trên kia, cách mé råch ljn hai d¥m hú. SÓ là hÒi trܧc, ngày ÇÀu t§i Çây, ông n¶i nó v§i tía nó Çi ki‰m ÇÒ æn trong rØng, Çã g¥p nÖi Çó m¶t ° heo rØng. Cä ° heo ÇŠu bÎ sát håi hôm Çó và viŒc canh tác cûa gia quy‰n nó vŠ sau nÀy Çã Çu°i thú d» Çi xa.

Tuy nhiên, ÇŠ phòng chúng trª låi, ông n¶i nó Çã cÃm nó lên Ô-Heo m¶t mình. Th¢ng C¶c låi thích lên Çó, ban ÇÀu chÌ vì Ô-Heo có sÙc quy‰n rÛ cûa m¶t trái cÃm, nhÜng vŠ sau, nó g¥p ngÜ©i nÖi Çó.

ñó là vài ngÜ©i Çàn ông và Çàn bà, nói là ª xa l¡m, cách Çó m¶t ngày ÇÜ©ng sông. ñàn ông thì ljn Ç‹ gác quÓc, gác nhan sen, còn Çàn bà thì Ç‹ nh° bÒn-bÒn vŠ làm dÜa bán.

ñó là nh»ng ngÜ©i bån bí mÆt cûa nó, nó gi» kín không cho nhà nó bi‰t. H† hay k‹ chuyŒn xóm làng, chuyŒn Çám cܧi, Çám ma, Çám hát, Çám cúng Çình, tóm låi tÃt cä sanh hoåt cûa làng måc mà tØ lâu C¶c không thÃy và ngÆm ngùi tܪng ljn nhÜ nh§ nh»ng k› niŒm xa xôi.

C¶c chåy qua khÕi ru¶ng nhà và ÇÙng låi nghÌ mŒt. Nó mŒt l¡m vì nó chåy dܧi nܧc và dܧi bùn, m¥c dÀu lúa Çã ljn mùa g¥t.

Næm xÜa, gia quy‰n nó ljn Çây vào cuÓi tháng giêng, sau khi cúng ông väi xong ª quê cÛ. Ông n¶i nó v§i tía nó ÇÓt rØng tràm tØ ngoài b© råch. Gió th°i vô rØng, và lºa, nhÜ con vÆt kh°ng lÒ, Çã táp m¶t cái vào khÓi thÎt xanh um cûa bi‹n rØng tràm nÀy. Thành ra ru¶ng nhà nó mang m¶t hình tròn kì dÎ, không tròn ÇŠu Ç¥n vì không ai chÌ huy ÇÜ®c s¿ cháy rÃt là r¡n m¡t cûa ng†n lºa.

C¶c nhìn ru¶ng mình m¶t hÒi rÒi cÜ©i khan lên. ñám rØng bÎ khoét m¶t l‡ Ç‹ làm ru¶ng, trông nhÜ ÇÀu tóc trÈ con ÇÜ®c mË cåo, nhÜng m§i cåo có m¶t mäng thì có chuyŒn gÃp, bÕ dª công viŒc; ÇÙa bé bÎ chúng bån ch‰ nhåo là ÇÀu chó táp.

Lúc ru¶ng chín, cây lúa cao quá, ngã råp xuÓng, Ç‹ lòi træm ngàn gÓc tràm lên, trông nhÜ ai Çóng c†c Ç‹ cÃt nhà sàn; næm xÜa ÇÓt rØng nhÜng không Çû sÙc Çánh nh»ng gÓc tràm tÜÖi rói không cháy ÇÜ®c nÀy, tía th¢ng c¶c Çành cÃy lúa gi»a nh»ng gÓc Ãy, mãi cho ljn ngày nay mà gÓc vÅn chÜa møc. Tía nó nói mÜ©i næm n»a, tràm ch‰t cÛng vÅn còn ÇÜa c£ng lên nhÜ vÀy.

Sau lÜng C¶c là nh»ng r¥ng tràm bÎ cháy sém dܧi trÆn lºa khai hoang, không ch‰t ngay, nhÜng "ch‰t nhát", cÙ m‡i næm ch‰t lÀn mòn thêm vài mÜÖi cây. MÃy hàng tràm ÇÀu nám Çen và trøi nhánh nhÜ c¶t nhà cháy, câm hÆn nhìn chi‰c chòi lá xa tít mù dܧi mé råch Çang chÙa chÃp kÈ thù Çã lÃn ÇÃt cûa chúng, Çã sát håi chúng.

Sau Çó, rØng dày mÎt, ch¢n chÎt nh»ng dây bòng bong, dây choåi, bò tØ thân cây nÀy qua thân cây khác.

Th¢ng C¶c l¡ng tai nhÜng không nghe ti‰ng Ƕng nào cä. Nó Çánh båo chen qua nh»ng cây bình-bát, cây ráng, m†c xen v§i tràm, Ç‹ Çi t§i Çích.

M¶t ° chÒn c¶c b‡ng chåy qua trܧc m¥t nó, khua lên m¶t cái roåch, làm nó gi¿t mình, nhÜng ti‰ng ngÜ©i trên Ô-Heo cách Çó ch»ng hai hàng cây, giúp cho nó v»ng då.

Ti‰ng Çàn bà hÕi:

-- Anh h°ng s® th¢ng Mùi hay sao ?

Ti‰ng Çàn ông Çáp:

-- Th¢ng Mùi thì qua cho m¶t loi là nhào h§t.

C¶c vËt cÕ lá, Çi mau ljn Çó và khi nó chun ra khÕi khÓi xanh thì hai ngÜ©i có m¥t trên gò Ô-Heo s® hãi ngÒi dang ra. NgÜ©i Çàn ông gác quÓc là ngÜ©i quen, ngÜ©i Çàn bà nh° bÒn-bÒn thì lå ho¡c. ChÎ nÀy trÈ ÇËp hÖn tÃt cä nh»ng chÎ mà nó quen bi‰t tØ lâu.

NgÜ©i Çàn ông t¿ trÃn tÌnh låi ngay, ngo¡t nó låi mà hÕi:

-- MuÓn vŠ tr‹n hay không C¶c ? MuÓn thì Çi theo chÎ hai mÀy Çây, chÌ có m¶t ÇÙa em gái ng¶ l¡m.

Trong khi th¢ng C¶c m¡c cª tía tai thì chÎ Çàn bà hÕi anh kia:

-- Ÿ miŒt nÀy có ngÜ©i sao anh ?

-- ChÌ có m¶t nhà thôi. M§i t§i Çây chØng næm næm.

-- Quen hay lå ?

-- Lå. H† ª trên Sa-ñéc lÆn.

ChÎ Çàn bà an lòng, vui låi ÇÜ®c và nói v§i C¶c Ç‹ mua lòng kÈ Çã b¡t ch®t viŒc thÀm lén cûa chÎ:

-- Em cûa chÎ không bao gi© chÎu vŠ làm dâu ª m¶t ch° nhÜ vÀy. Em có muÓn thì phäi ª r‹ thôi.

RÒi hai ngÜ©i l§n cÜ©i ng¥t nghËo v§i nhau.

Th¢ng C¶c m§i mÜ©i læm, nhÜng cao l§n gÀn b¢ng ngÜ©i Çàn ông kia. Mình trÀn cûa nó n°i u, n°i nÀn nh»ng b¡p thÎt r¡n nhÜ n¡n b¢ng ÇÃt sét g¡n vào Çó rÒi nung cho Çen và cÙng.

S¿ nÄy nª cûa thân th‹ nó Çi song Çôi v§i s¿ trܪng thành cûa Ç©i sÓng sinh lš bên trong cûa nó. Næm nay nó Çã b¡t ÇÀu bâng khuâng m‡i khi chiŠu xuÓng, m¥t tr©i ÇÓt cháy ÇÕ ÇÀu rØng tràm trÀm thûy trܧc nhà. NhÜng sÓng cô ÇÖn ª Çây, nó không bi‰t chuyŒn trai gái nhÜ vÀy là xÃu ljn mÙc nào và nó phäi có thái Ƕ làm sao nên bÓi rÓi l¡m.

ChÎ Çàn bà n¡m tay nó, rÎ nó ngÒi xuÓng bên cånh chÎ, v‡ lên ÇÀu nó rÒi d‡ ng†t:

-- ChÎ không æn thÎt em r‹ chÎ Çâu mà s®. MÀy mà vŠ tr‹n làm ru¶ng thì ai cÛng Üa. Làm r‹ có công, ba næm thì má chÎ gä con Thôi cho mÀy liŠn. Nói thiŒt Çó mà.

-- Nó muÓn trÓn theo qua d» l¡m, ngÜ©i Çàn ông nói, nhÜng nó còn ngåi.

-- Ngåi gì ?

-- Thì lo s® cái viŒc xa xôi ÇÃt lå Çó mà.

-- Em nè, chÎ Çàn bà låi hÕi, nhà có mÃy ngÜ©i ?

-- BÓn ngÜ©i ?

-- Ai v§i ai ?

-- Ông n¶i tui, tía tui, má tui v§i tui.

-- Làm mÃy công ÇÃt ?

-- HÒi Çó bÓn công, bây gi© mÜ©i công.

-- G¥t ÇÜ®c bao nhiêu giå m‡i mùa ?

-- Tám giå.

ChÎ Çàn bà cÜ©i ngÃt m¶t hÒi rÒi day låi hÕi nhÖn tình:

-- Tr©i Öi, ru¶ng gì mà mÜ©i công ÇÃt, chÌ g¥t ÇÜ®c có tám giå thôi ?

NgÜ©i Çàn ông không cÜ©i, Çáp:

-- ñÃt nܧc m¥n nào m§i khai hoang cÛng nhÜ vÆy h‰t.

-- RÒi lÃy gì mà æn em nhÕ ?

-- Tía tôi Çi Ç°i lúa thêm, ª Çâu không bi‰t, xa l¡m.

-- ñ°i b¢ng gì ?

-- B¢ng cá khô. V§i låi cÛng ch£ng cÀn æn cÖm. NhiŠu khi æn rùa, æn r¡n trØ cÖm. Ÿ Çây, rùa nhiŠu nhÜ ki‰n. ñÓt rØng rÒi Çón trên ÇÀu gió m¶t lát là chúng nó låch cåch chåy trÓn lºa, b¡t không kÎp lÆn.

ChÎ Çàn bà tÕ vÈ ái ngåi m¶t hÒi rÒi nói:

-- Nãy gi© chÎ nói chÖi Çó. NhÜng bi‰t ÇÜ®c tình cänh cûa em, chÎ thÆt bøng thÃy là em cÀn Çi theo chÎ ho¥c là anh Çây cÛng ÇÜ®c.

ChÎ ta vói tay sau lÜng, lÃy bÀu nܧc ng†t, mª nút ra rÒi ngܧc m¥t lên tr©i, rót nܧc vào miŒng. ChÎ uÓng Øng ¿c vài cái rÒi låi nói:

-- Em có ÇÜ®c æn chè lÀn nào không ?

-- Không, tØ næm næm nay rÒi. Cách Çây m¶t ngày ÇÜ©ng nܧc, không có nhà cºa ai cä, không có quán tiŒm gì h‰t. V§i låi cÛng không có tiŠn.

-- Ÿ Sa-ñéc sao låi không vô Tháp MÜ©i mà nhè xuÓng U-Minh nÀy ?

-- Tui cÛng không bi‰t tåi sao. NhÜng ª Tháp MÜ©i dÍ chÎu hÖn hä ?

-- ChÎ cÛng không bi‰t. ChÌ bi‰t ÇÃt hoang ª Tháp MÜ©i gÀn quê cÛ cûa em hÖn. Quê em ª gÀn Cao Lãnh phäi không ?

-- GÀn.

-- Em có nh§ xoài Cao Lãnh hôn ?

-- Tui låy chÎ, ÇØng có nh¡c chè, nh¡c xoài n»a, tui thèm muÓn ch‰t Çi. Næm næm nay, tui không có bi‰t món ng†t là gì. MÃy cây chuÓi trÒng sau nhà cÛng ch‰t queo vì ÇÃt còn m¥n quá. Næm nay m¶t cây tr° buÒng, ch¡c tôi ÇÜ®c æn ng†t Çây. Úi chà ! TrÜa rÒi, ch¡c t§i b»a cÖm, thôi tui vŠ nha, anh, chÎ ?

-- ¯ vŠ, mai mÓt låi lên Çây n»a nha ?

-- XuÒng anh chÎ ª Çâu ?

-- Dܧi kia. Nh° bÒn-bÒn ª dܧi Ãy, nhÜng lên Çây cho khô ráo Ç‹ æn cÖm trÜa é mà. Em C¶c nè, em cûa chÎ ng¶ l¡m, tr¡ng l¡m nghe không ?

Chu‡i cÜ©i cûa hai ngÜ©i nhÖn tình Ãy Çu°i theo sau lÜng C¶c khi‰n cho nó, trong giây phút, không muÓn vŠ nhà n»a.

Ra khÕi rØng tràm râm mát, m¡t C¶c b‡ng dÜng nhÜ Ç° hào quang trܧc ánh n¡ng tháng mÜ©i. Không khí bÎ ÇÓt cháy, Çang rung rinh nhÜ nܧc xao, và nó tܪng chØng nhÜ mái lá nhà nó, Çen thui dܧi kia, s¡p cháy ljn nÖi.

Th¢ng C¶c vŠ t§i nhà thì cÖm trÜa Çã d†n xong.

-- MÀy Çi Çâu mà t§i ÇÙng bóng m§i vŠ ?

-- Tui Çi lÜ®m lông chim Long ô.

-- Lông Çâu ?

-- Mà ki‰m hoài h°ng có.

-- MÒ t° cha mÀy, nhiŠu chuyŒn. Chim Long ô Ç©i xÜa m§i có ch§ Ç©i nay Çâu còn n»a. Mai g¥t nghe không ? ˆn cÖm khuya rÒi xuÓng ÇÒng cho s§m, ÇØng Çi Çâu h‰t.

Cä nhà l¥ng lë ngÒi quanh mâm cÖm, Không ai nói v§i ai l©i nào. Nh»ng ngÜ©i nÀy, sÓng biŒt tÎch ª Çây lâu ngày rÒi, Çã bi‰n thành á khÄu vì thói quen.

Riêng th¢ng C¶c, s¿ cÀn nói cûa tu°i thÖ Çang lên månh l¡m nhÜ cÀn chåy nhäy, cÀn æn uÓng vÆy. Câu chuyŒn hÒi nãy trên gò Ô-Heo khi‰n nó càng b¡t mùi nói thêm, nên nín không ÇÜ®c, nó hÕi ông n¶i nó:

-- N¶i nè, hÒi m§i t§i, gi»a mùa n¡ng, mình uÓng nܧc gì, tui quên rÒi ?

Nó hÕi nhÜ vÆy vì nó vØa nhìn ra cái gi‰ng bên hè và nh§ ra là gi‰ng Çã ng†t nܧc hôm mùa n¡ng trܧc, m¥c dÀu Çã ÇÜ®c Çào tØ næm næm rÒi.

-- UÓng nܧc džng trên lung, trên rØng, ch§ uÓng nܧc gì.

-- Sao mình t§i Çây ông n¶i ?

-- ñã nói cho mÀy bi‰t rÒi. Trên xÙ, mình không có ru¶ng, làm công kh° cä Ç©i.

-- Ÿ Çây, mình có ru¶ng, nhÜng cÛng kh° cä Ç©i.

Ông n¶i th¢ng C¶c l¥ng thinh. Nó nhìn ông n¶i nó rÒi ch®t nhÆn ra r¢ng næm nay ông cø già quá. Tóc râu cûa ông cø Çã tr¡ng bông. Nh§ ra ông cø thÜ©ng than mình nh§ mÒ, nh§ mä ông bà quá, nó bùi ngùi thÜÖng ông nên dòm ra sân Ç‹ quên.

BÃy gi© bóng cûa bÓn cái nÒi rau Çã tròn vành, chÌ r¢ng thÆt Çúng ng†. BÓn cái nÒi b‹ Ãy, hèn là th‰ mà rÃt là công døng ÇÓi v§i nhà nó.

ñ‹ tránh nܧc m¥n tràn b© ngÆp sân, tía nó Çã Çóng mÜ©i hai cây c†c, làm thành bÓn cái giá ba chÖn tréo nhÜ giá trÓng cûa b†n Ç©n th°i Çám ma. Trên m‡i giá, Ç¥t m¶t cái nÒi lûng Çít, và trong nÒi Ç‹ ÇÀy ÇÃt mà tía nó mang tØ xa vŠ. ñÃt ª Çây m¥n chát dùng không ÇÜ®c. Hành, §t, rau ræm, rau mÒ om, ÇÜ®c trÒng trong mÃy cái vÜ©n cao c£ng Çó. ñó là bÓn thÙ tÓi cÀn, ÇÃt m¥n bao nhiêu cÛng phäi lÆp th‰ mà trÒng cho ÇÜ®c, không thôi không có món gia vÎ nào Ç‹ æn cá n»a.

BÓn mi‰ng vÜ©n cao c£ng và tí hon låi là chi‰c ÇÒng hÒ cûa nhà nÀy vào mùa khô. CÙ b¢ng vào bŠ dài cûa bóng giá là tính gi© ÇÜ®c ngay, và khi bóng nÒi tròn vøm che mÃt bóng giá là Çúng ng† ngay bon.

Nhìn ra sân m¶t hÖi, nhai nuÓt h‰t cÖm, nó day vô và hÕi tía nó:

-- Næm nay mình g¥t c« ÇÜ®c bao nhiêu tía ?

-- Nh© ông bà, ÇÃt nܧc, ít l¡m cÛng ÇÜ®c hæm læm giå.

-- CÛng chÜa Çû æn.

-- ñû gì mà Çû, má nó nói, nhà mình phäi æn træm rÜ«i là sÓ chót.

-- V§i låi, tía th¢ng C¶c trª vào câu chuyŒn, tåi lúa nàng Cøm thÃt gåo l¡m. Næm t§i ta gieo giÓng TÀm Vu¶t ch¡c ÇÜ®c gåo hÖn nhiŠu. Næm nay hÍ chuÓi tr° buÒng thì næm t§i tao trÒng sä, trÒng °i ÇÜ®c rÒi Çó.

Cä nhà ÇŠu h§n hª trܧc d¿ ÇÎnh tÜÖng lai tÓt ÇËp kia. NhÜng th¢ng C¶c chÜa thÃy gì là xán lån cä. TrÒng °i thì cÛng phäi khá lâu m§i có trái, trong khi Çó nó ti‰p tøc thèm chè, thèm xÜng xa, nh§ Çám cúng Çình, nh§ hát b¶i và bÎ m¶t hình änh m§i quy‰n rÛ, hình änh cûa con Thôi, ch¡c là giÓng hŒt chÎ nh° bÒn-bÒn, tÙc là có duyên l¡m.

Con trai làng thÃy con gái rÃt thÜ©ng, th‰ mà h† còn thÀm lén rû nhau Çi m¶t ngày ÇÜ©ng nܧc Ç‹ ra Çây g¥p nhau, huÓng hÒ gì nó chÜa ÇÜ®c nói chuyŒn v§i con gái l§n lÀn nào h‰t. Nh»ng ÇÙa con gái bån cûa nó cách Çây næm næm, nó nh§ låi thì không có gì quy‰n rÛ cä. ñÙa nào cÛng cåo tr†c chØa bánh bèo phía sau và gi»a chi‰c bánh bèo, m†c ra m¶t chòm Çuôi dài trông ljn buÒn cÜ©i.

NhÜng mà con gái l§n phäi khác. C¶c chÜa thÃy con gái l§n, nhÜng tin ch¡c nhÜ vÆy. Có m¶t linh cäm gì, ª Çâu tØ ki‰p tiŠn thân cûa nó bay låi và giúp cho nó bi‰t nhÜ vÆy. Nh»ng cô con gái l§n chÜa thÃy hình Ãy, mà Çã có ti‰ng kêu ÇÜ®c, chúng âm thÀm g†i C¶c, ti‰ng g†i nhÜ væng v£ng Çâu trong không trung.

ThÄn th©, th¢ng C¶c nói låi câu hÒi nãy, và giÆn gi‡i, thêm m¶t Çoån khi‰n ông n¶i nó gi¿t mình, chÓng ÇÛa mà nhìn nó trØng trØng:

-- Ÿ Çây mình có ru¶ng nhÜng cÛng kh° cä Ç©i. Tui muÓn Çi quá, Çi Çâu cÛng ÇÜ®c, miÍn ª Çó có làng xóm, có ngÜ©i ta.



Th¢ng C¶c thích mÃy cây n†c nång l¡m. Bó lúa nào gác lên Çó cÛng n¢m yên cä ch§ không ch¿c r§t xuÓng nܧc ru¶ng nhÜ nh»ng bó lúa gác trên ÇÀu n†c thÜ©ng.

ñó là nh»ng gÓc tràm mà cháng hai chÈ ra rÃt thÃp. Khi ÇÓn tràm cháy, tía th¢ng C¶c Çã trù xa, ÇÓn ª trên cháng hai Ãy Ƕ m¶t gang rÜ«i nên bây gi© h† m§i có n†c nång rÃt tiŒn mà dùng gác lúa.

Ông n¶i th¢ng C¶c chÓng xuÒng trên ru¶ng, len lÕi qua mÃy gÓc tràm. Ông ghé tØng gÓc Ç‹ cho lúa xuÓng xuÒng.

ñû thÙ là cò, cò ma, cò lông bông, cò qu¡m, cò hÜÖng, thân mÆt nhìn gia Çình bÓn ngÜ©i g¥t lúa nhà. ñây là bÓn ngÜ©i Ƕc nhÙt mà chúng thÃy m‡i ngày ª vùng hoang v¡ng nÀy; ban ÇÀu chúng s® hãi h†, nhÜng vŠ sau, thÃy h† hiŠn tØ quá, chúng làm quen v§i h† Çã ÇÜ®c bÓn th‰ hŒ cò rÒi.

Má th¢ng C¶c l¶i sình t§i ÇÀu gÓi, và l¶i nܧc gÀn t§i háng nhÜng vui vÈ hÖn ngày nào h‰t. Bà ta t¢ng h¡ng rÒi cÃt ti‰ng hò:

Hò xong câu ÇÓ Ãy, bà l¡ng Ç®i chÒng bà hò Çáp. NhÜng tía th¢ng C¶c cÙ làm thinh mà g¥t, khi‰n bà Çâm ngÜ®ng nên cÜ©i rÒi c¿ chÒng cho Ç« m¡c c«:

-- Tía nó sao câm cái miŒng låi, không b¡t vÆy ?

-- HÙ, nhiŠu chuyŒn nà ! Già rÒi mà còn hò v§i hát, b¡t v§i ghËo. B¶ còn trai gái gì Çó sao ?

Vì vui k‰t quä cûa cÀn cù nên má th¢ng C¶c quên r¢ng bà ta Çã quá mùa hò rÒi. Tía nó nh¡c låi bà ta m§i ch®t nhÆn ra. Tuy nhiên bà vÅn ngÆm ngùi nh§ cái thú vui Ãy thuª bà còn con gái và ngay bây gi© Çây, tóc Çã nhuÓm hoa râm rÒi, bà cÛng hܪng ÇÜ®c n‰u còn ª làng, hܪng b¢ng cách khuy‰n khích b†n trai trÈ hò ÇÓi Çáp v§i nhau.

Th¢ng C¶c thì xôn xao trong lòng, nh§ låi l©i chÎ nh° bÒn-bÒn bäo r¢ng nó mà vŠ làng làm ru¶ng thì ai cÛng Üa. ¯, nó së hò ÇÓi Çáp v§i con Thôi. ChÆc ! Mà nó phäi nh© má nó dåy hò m§i ÇÜ®c. Nó có nghe hò lÀn nào Çâu Ç‹ mà thu¶c gi†ng và bi‰t câu.

ñ‰n chiŠu thì xong xuôi cä. Ông n¶i th¢ng C¶c chÓng xuÒng lúa Ç‹ ra b© råch, còn tía nó, má nó và nó thì l¶i nܧc sình mà vŠ b¶.

ñÆp lúa và phÖi phong mÃt h‰t mÜ©i ngày. Trong nh»ng ngày buÒn tÈ, ph£ng lì gi»a cänh bùn lÀy nܧc džng Ãy, th¢ng C¶c càng nao nÙc muÓn vŠ làng.

Câu hò cûa má nó ám änh nó tØ hôm g¥t ljn nay. N‰u con Thôi mà hÕi ÇÓ nó câu Ãy ch¡c nó phäi ngÆm câm, cho dÅu ÇÜ®c phép trä l©i b¢ng væn xuôi.

Khæn lông là vÆt døng mà nó Çã quên rÒi thì còn bi‰t là mÃy ÇÜ©ng Ç‹ còn Çáp cho thông. TØ lâu, nó chÌ có m¶t chi‰c quÀn xà lÕn trên ngÜ©i, mùa n¡ng cháy nhÜ mùa mÜa lånh. ñêm nó nh© nóp che thân cho Ç« bÎ mu‡i ÇÓt và gió c¡t da.

Nh»ng món ÇÒ cÀn dùng cûa th‰ gi§i væn minh Ãy cÛng thu¶c vào nh»ng thÙ g®i thèm nhÜ bánh trôi nܧc, bánh ít trÀn và mái tóc cûa con Thôi.

Hôm Ãy, dùng bÒ cho con cháu Ç° lúa vào, ông n¶i th¢ng C¶c long tr†ng nói:

-- Ngày mai ra bi‹n.

Không ai hÕi ra bi‹n Ç‹ làm gì h‰t. Th¢ng C¶c cÛng làm thinh, trái v§i m†i ngày mà nó hÕi không kÎp Çáp.

Con råch Ô-Heo trܧc nhà, n‰u có Çi trên Ãy thì phäi vŠ ng†n, nó nghï nhÜ vÆy, Çi vŠ ng†n Ç‹ rë qua nh»ng kinh råch khác mà tìm làng måc sÀm uÃt, ch§ xuôi dòng ra bi‹n thì còn nghïa lš gì n»a ch§ ?

Nó chÜa ÇÜ®c ra bi‹n lÀn nào cä và mÃy næm trܧc Çây nó muÓn theo ghe cûa b†n b¡t cua Ç‹ Çi m¶t chuy‰n l¡m, mà không ÇÜ®c phép Çi.

Chuy‰n Çi ÇÀu ljn m¶t chÖn tr©i xa lå mà ông n¶i nó vØa cho bi‰t, không làm cho nó phÃn khªi chút nào cä.

Ông n¶i nó ti‰p, d¥n mË nó:

-- Con mË Trùm, ngày mai phäi dÆy khuya nÃu cÖm. Tao Çi v§i th¢ng Trùm và th¢ng C¶c, Çi thÆt s§m Ç‹ g¥p con nܧc l§n ngay tåi cºa mà vŠ cho tiŒn.



Råch Ô-Heo nhÕ xíu cho nên tràm m†c ª hai bên b© giao nhành v§i nhau ÇÜ®c và phû kín cä m¥t nܧc.

Råch tÓi om, Çi nhÜ Çi trong hang. Bây gi© th¢ng C¶c m§i thÃu nghïa hai ti‰ng "hang mai" trong câu hát cûa b†n Çi b¡t ba-khía.

Nh»ng nÖi ánh n¡ng l†t vào ÇÜ®c thì hai bên b©, ô-rô và cóc kèn m†c ÇÀy.

Nܧc ròng chäy xi‰t, xuÒng trôi bon bon. Tuy vÆy, ông n¶i và tía cÛng chèo cÄn thÆn Ç‹ mau t§i nÖi, hÀu vŠ kÎp n¶i bu°i chiŠu ngày Çó.

GÀn t§i trÜa, xuÒng không Çi mau n»a.

-- Nܧc ÇÙng rÒi, ông n¶i nói, tÙc ta gÀn t§i cºa rÒi.

H† thôi chèo, Ç‹ cho xuÒng trôi linh Çinh, không ti‰n cÛng không lùi, rÒi lÃy cÖm d« trong mo nang ra mà æn.

Không Çi thì thôi, Çã trót Çi, và lúc gÀn t§i Çích, th¢ng C¶c nghe thích thÃy bi‹n coi ra sao. Nó và cÖm hÓi hä rÒi hÕi:

-- Ra Çó làm gì ông n¶i ?

-- RÒi mÀy së bi‰t.

H† æn cÖm xong thì nܧc b¡t ÇÀu l§n. H† chèo ngÜ®c nܧc cho ljn quá ÇÙng bóng thì ljn m¶t nÖi kia mà ông n¶i tuyên bÓ r¢ng Çó là bi‹n.

Th¢ng C¶c ngåc nhiên l¡m mà ch£ng thÃy bi‹n Çâu cä. Con råch ti‰p tøc Çi xa ra ngoài kia, hai hàng rào cây nhÜ ÇÙt khúc, Çâm vào m¶t vách tÜ©ng xanh nhÜ da tr©i.

-- Bi‹n ª Çâu, ông n¶i ? C¶c hÕi.

-- ñàng xa kia, xanh xanh Çó.

-- Sao không ra ngoài, ông n¶i ?

-- Không cÀn.

Tía th¢ng C¶c chèo mÛi, rút sào c¥m xuÓng bùn, theo lÎnh cûa ông n¶i nó.

Ông n¶i g†i C¶c hÕi:

-- Con có thÃy gì khác lå không ?

-- Không, ông n¶i à.

-- Không thÃy ? Cây ª Çây không khác cây sau lÜng mình à ?

-- €... phäi rÒi.

C¶c nhìn låi thì quä nhÜ l©i ông n¶i nó nói. NÖi Çây, ÇÃt Çã h‰t, mà chÌ còn bùn. Tràm m†c t§i mé ÇÃt cuÓi cùng thì dØng låi, nhÜ là dân ª biên gi§i m¶t nܧc kia dØng låi nÖi bìa länh th° mình.

H‰t tràm thì có m¶t khoäng trÓng, nºa bùn, nºa ÇÃt, trên Ãy cÕ Óng rÆm ri và chim cao c£ng Çû loåi Çáp ÇÀy trong cÕ.

Tràm ÇÙng trܧc bãi cÕ mà nhìn dân láng giŠng m†c trên bùn Çen. ñó là nh»ng cây Óm nhom chen nhau mà vÜ®t cao lên, cây nÀy cách cây kia không ÇÀy bÓn gang tay.

B© bi‹n thoai thoäi dÓc xuÓng, trông rØng cây lå Ãy nhÜ m¶t Çåo binh xuÓng núi, tuôn hãm thành hÀu lÆp công.

-- Nhìn xuÓng gÓc cây, ông n¶i bäo.

Nܧc chÜa l§n h£n, Ç‹ l¶ bùn Çen dܧi gÓc cây ra. Bùn Çen tØng nÖi låi tr¡ng xóa nh»ng Çóa hoa næm cánh, hai màu Çen tr¡ng ÇÓi ch†i nhau trông rÃt ÇËp.

-- Cây gì mà lå vÆy ông n¶i ? Tr° bông ngay dܧi gÓc ?

-- Bông tr° trên ÇÀu nh»ng cái rÍ æn lên mà ngÜ©i ta g†i là rÍ gió. Cây nÀy là cây m¡m. ñây là rØng m¡m Çây.

-- Cây m¡m ? Sao tui không nghe nói ljn cây m¡m bao gi© ?

-- Con không nghe nói vì cây m¡m không dùng ÇÜ®c Ç‹ làm gì h‰t, cho ljn làm cûi chøm cÛng không ÇÜ®c.

-- VÆy ch§ tr©i sanh nó ra làm chi mà vô ích d» vÆy ông n¶i, låi sanh h¢ng hà sa sÓ nhÜ là cÕ Ãy ?

-- B© bi‹n nÀy m‡i næm ÇÜ®c phù sa bÒi thêm cho r¶ng ra hàng mÃy ngàn thܧc. Phù sa là ÇÃt bùn mŠm lûn và không bao gi© thành ÇÃt thÎt ÇÜ®c Ç‹ ta hܪng n‰u không có rØng m¡m m†c trên Çó cho ch¡c ÇÃt. M¶t khi kia cây m¡m së ngã råp. GiÓng tràm låi nÓi ngôi m¡m. RÒi sau mÃy Ç©i tràm, ÇÃt së thuÀn, cây æn trái m§i m†c ÇÜ®c.

ThÃy th¢ng cháu n¶i ngÖ ngác chÜa hi‹u, ông cø vÎn vai nó mà ti‰p:

-- Ông v§i låi tía cûa con là cây m¡m, chÖn giÅm trong bùn. ñ©i con là tràm, chÖn vÅn còn lÃm bùn chút ít, nhÜng ÇÃt Çã gÀn thuÀn rÒi. Con cháu cûa con së là xoài, mít, dØa, cau.

ñ©i cây m¡m tuy vô ích, nhÜng không u°ng, nhÜ là lính ngoài m¥t trÆn vÆy mà. H† ngã gøc cho kÈ khác là con cháu cûa h† hܪng.

Con, con s¡p ÇÜ®c hܪng rÒi, sao låi muÓn bÕ mà Çi ? Vä låi con không thích hi-sinh chút ít cho con cháu cûa con hܪng hay sao ?

Th¢ng C¶c nhìn låi ông n¶i nó và nghe thÜÖng không bi‰t bao nhiêu ông già Çã bÕ mÒ bÕ mä ông cha Ç‹ hì-høc næm næm trong ÇÒng chua, nܧc m¥n ª Ô-Heo.

Phäi, cÙ theo d¿ Çoán cûa gia Çình thì nó s¡p ÇÜ®c hܪng, tuy không nhiŠu, mà rÒi së nhiŠu. Nó n¡m ch¥t tay ông n¶i nó và nó thÃy ông n¶i nó giÕi quá. Ông có bi‰t ch» nho kia mà.

-- Ông Öi, nó than, nhÜng tràm buÒn quá.

-- Tràm së khÕi buÒn n»a. Næm t§i, ÇÃt thuÀn rÒi thì ta làm ba mÜÖi công và së g†i dân cÃy g¥t ª xa t§i phø l¿c. RÒi tía con së cܧi v® cho con, rÒi thiên hå së b¡t chܧc ta, tràn t§i Çây mà phá rØng, vùng Ô-Heo së sÀm uÃt, vui bi‰t bao nhiêu. Tràm h‰t buÒn vì së ÇÈ ra cau, dØa, xoài, quít, ÇÀy nhà, nܧc së ng†t m¶t khi ÇÃt thuÀn...

-- Và së có chè æn ?

Ông n¶i cÜ©i ha hä mà r¢ng:

-- Gì chÙ chè thì së có lu bù.

-- Mà ông n¶i nè, cܧi v® làm sao ÇÜ®c, ai thèm t§i Ô-Heo ?

-- Hai næm n»a ngÜ©i ta së ÇÒn r¢ng ÇÃt Ô-Heo thuÀn. Nh»ng kÈ nghèo khó nhÜ ta chÌ mong ÇÜ®c t§i Çây. Ông nói ÇiŠu nÀy, không bi‰t con hi‹u ÇÜ®c hay không. Là t° tiên ta ngày xÜa tØ B¡c, Trung tràn vào Çây ÇŠu chÎu sÓ phÆn cûa cây m¡m h‰t, tØ xÙ ñÒng Nai nܧc ng†t cho t§i Çây, ª Çâu cÛng hoang vu cä.

H† Çã ngã råp trong chÓn ma thiêng nܧc Ƕc nÀy Ç‹ lót ÇÜ©ng cho con cháu h† Çi t§i, y nhÜ là Çàn ki‰n xung phong, tÓp ÇÀu liŠu ch‰t ÇuÓi, l¶i qua tô nܧc r†ng hû ÇÜ©ng Ç‹ làm cÀu cho b†n Çi sau vào ljn nÖi có chÃt ng†t. NhiŠu l§p tiên phuông Çã ngã gøc nhÜ rØng m¡m. RÒi thì ông sÖ, ông cÓ con, ông n¶i Çây là tràm m§i ki‰m ÇÜ®c mi‰ng æn...

-- Tía.

Th¢ng C¶c lo l¡ng không bi‰t tía nó së làm tràm nhÜ nó ÇÜ®c hay không nên kêu tía nó b¢ng m¶t gi†ng thÜÖng yêu trìu m‰n h‰t sÙc.

-- Thôi, nh° sào Ç‹ Çi vŠ cho kÎp con nܧc, ông n¶i ra lÎnh.

Ông n¶i vui vÈ quá, vì ông b‡ng s¿c nh§ låi nh»ng câu hò cûa th‰ hŒ ngÜ©i tiên phuông Çi khai thác ÇÃt hoang ª miŠn Nam, mà ngày nay th‰ hŒ tràm không hát n»a. Ông cÃt gi†ng khàn khàn lên:



Chú thích



Tài liŒu tham khäo