Hoa Mu¶n
-- Phan ThÎ Vàng Anh

1.

h»ng vÜ©n xung quanh, mai Çã b¡t ÇÀu trøi lá. Ngày nào, chú Täo cÛng cái quÀn so†c Çen lÖ lºng, áo may-ô thûng l‡ ch‡, ÇÀu Ƕi cái nón k‰t ÇÕ, len lÕi gi»a nh»ng hành cây hÕi sang: "Bên Ãy chÜa nh¥t lá à?". ChÜa ai nh¥t lá mai cä. Trong vÜ©n, mai vÅn rÆm rÎt, không ai ränh mà làm viŒc Ãy, gÀn cuÓi næm, bà cø låi ÇÜ®c m©i Çi tÌnh chÖi, nh»ng ngÜ©i trÈ còn låi trong nhà Çùn ÇÄy nhau, ai cÛng ngåi, ai cÛng cÓ cho r¢ng ngÜ©i ta chÌ bày vë, chÙ cÙ thº không nh¥t xem, nó có nª không? Nª quá Çi chÙ!

RÒi m¶t ngÜ©i nh§ ra, bäo "ž næm nay không có chú nhÕ nào ljn nh¥t lá giùm nhÌ?". Ÿ nhà, không cÀn quy ܧc, cÙ ai lân la tán tÌnh Håc ÇŠu ÇÜ®c g†i là "chú nhÕ", có chú ljn rÒi Çi luôn, có chú lai rai lâu lâu Çäo qua m¶t lÀn rÒi bi‰n mÃt, m‡i chú Ç‹ låi m¶t vài k› niŒm trong nhà, trong vÜ©n, trong cái tråi gà l®p lá dØa møc nát. ñó là nh»ng cái gh‰ con Çóng vuông vÙc ÇÀy Çinh; nh»ng cành cây bÎ bÈ qu¥t, uÓn cong, cÓ v¥n theo hình con lân, con phøng; là hŒ thÓng máng æn cho gà, dùng không bi‰t bao gi© m§i hÕng... M†i ngÜ©i vÅn Çùa, hÕi: "Håc! Mày có nh§ th¢ng nào làm viŒc nào không?". Håc vêu m¥t cÜ©i: "Nh§ chÙ, tôi ghi s° h‰t mà!". M†i ngÜ©i cÜ©i Çe: "CÄn thÆn! M¶t trong nh»ng th¢ng Ãy mà v§ ÇÜ®c cuÓn s° thì mày khÓn!"

...ž Çúng rÒi, mÃy næm nay ch£ng có ai ljn nh¥t lá mai cho Håc. Tuy‰n lÃy v®. NhÆt xuÃt cänh. ChÙc cách Çây mÃy hôm thÃy chåy xe vèo vèo ngoài ngã ba, chª m¶t ÇÙa con gái bé nhÜ cái kËo, không ôm i‰c gì cä nhÜng nhìn thì bi‰t ngay là bÒ bÎch. ñó là nh»ng "chú nhÕ" næm xÜa, tay læm læm kéo, ÇÙng chông chênh trên cái gh‰ g‡, hay khom lÜng gi»a nh»ng tàn mai già, nh¥t lá. Lá mai xåm màu rÖi ÇÀy gÓc, h† låi nghï ra viŒc quét vÜ©n. Håc lúc t¿a gÓc mít, lúc Çi quanh chú nhÕ, nói chuyŒn "ngø ngôn", Çôi khi buÒn cÜ©i, thÃy hình nhÜ Çã nói nh»ng câu th‰ này, cÛng trong ti‰ng ch°i låt xåt quét vÜ©n, vào næm ngoái, v§i ngÜ©i næm ngoái. RÒi vŠ, nÃn ná ª c°ng, hËn T‰t nh§ ljn coi mai nª, à trܧc T‰t chÙ, Ç‹ còn chª Çi ch®. Næm nào Håc cÛng phäi giäng giäi viŒc Çi ch® T‰t cho m¶t ngÜ©i nào ÇÃy, anh chÎ trong nhà låi cÜ©i: "NgÜ©i vô duyên, không gi» ai ÇÜ®c quá m¶t næm!".

2.

Ót cu¶c, cä Çám ngÜ©i trÈ tu°i trong nhà vØa quy‰t ÇÎnh vØ cÜ©i láu cá: "KhÕi, thº m¶t næm không nh¥t lá, bi‰t Çâu hoa ra lác Çác låi ch£ng ÇËp hÖn?". H† vùi ÇÀu vào mua s¡m, may cho nhanh mÃy b¶ quÀn áo T‰t. Hai mÜÖi tám T‰t bà cø m§i vŠ, ÇÙng l†t thÕm gi»a nh»ng bÎ cói, giÕ cܧc, trÈ con trong nhà ùa ra, miŒng hét, tay xách, ngÜ©i l§n cÛng ùa ra, cÜ©i: "T‰t vŠ rÒi!". Bà cø nhìn khoäng vÜ©n còn rÆm rÎt lá mai, l¡c ÇÀu: "Chúng mày Çáng s® thÆt!" . Cä lÛ låi cÜ©i.

Mùng M¶t, mùng hai T‰t, không có mai, Håc thÃy T‰t giÓng nhÜ m¶t ngày chû nhÆt, nhÜ nhà ai giàu có làm Çám cܧi ÇÓt pháo thÆt nhiŠu. M¶t ngÜ©i nói: "Mày ÇØng có Ç° thØa! Cái hoa mai quê mùa Ãy viŒc gì làm mày mÃt T‰t", rÒi ngÆm miŒng ngay, nhìn Håc nhÜ muÓn nói: "Ch£ng qua næm nay không th¢ng nào ljn n»a mà thôi!". Håc cÛng chÌ cÜ©i, vào nhà n¢m, lôi mÃy t© báo Xuân ra xem mà thÃy buÒn rÛ rÜ®i: "Næm nay mình Çã bao nhiêu tu°i? Vì sao nh»ng ngày lÍ T‰t mình luôn phäi n¢m nhà?".

M¶t ÇÙa cháu trèo lên giÜ©ng, moi móc tØ trong túi ra m¶t ÇÓng håt dÜa và m¶t n¡m phong bao ra ljm låi. Håc cÜ©`i: " Dì thÃy con ljm phäi ljn chøc lÀn chÙ không ít!". Cô nghï: "Ngày xÜa mình cÛng nhÜ th‰ này" rÒi lÖ mÖ ngû mÃt.

3.

†i ngÜ©i kêu lên ngán ngÄm: "H‰t T‰t!". RÒi v¥n ÇÒng hÒ báo thÙc, dÆy s§m Çi làm trª låi. Bây gi© bà cø m§i Çi nh¥t lá mai ÇÜ®c, løi cøi tØ gÓc này qua gÓc khác, thÌnh thoäng pháo sót lËt ÇËt Çâu Çó trong xóm nhÕ. Håc Çi quanh mË: "Chi vÆy?". Bà cø móm mém cÜ©i: "T¶i nghiŒp, nh¥t Ç‹ nó nª!".

Mai nª. M¶t chiŠu kia, nhÜ Çã hËn, m¶t cô bån dÅn ông anh h† ljn nhà Håc, gºi anh ta låi bäo: "Ra ch® m¶t chút" rÒi phóng xe Çi mÃt, låi bÕ nhÕ: "Ông Çàng hoàng l¡m Çó!". Anh ta lù khù, tay khÜ khÜ gi» cái mÛ vàng nhÜ cû nghŒ, chÆm chåp, mãi m§i cªi ÇÜ®c xæng-Çan Ç‹ vào nhà. Håc cau mày: "Khi mình còn trÈ, c« này ÇØng hòng bò ljn gÀn!". RÒi Çau ǧn nghï: "Sao mình cay Ç¡ng th‰ này!".

...H† ngÒi m¶t lúc lâu, có tám trang báo giª qua giª låi, ch£ng džc ÇÜ®c tin gì. CÛng không bi‰t nói chuyŒn gì. Håc rû: "Ra vÜ©n xem mai chÖi!". H† Çi qua nh»ng góc vÜ©n, nÖi khoäng m¶t chøc cây mai bung ra Ç¥c kÎt nh»ng hoa vàng nª mu¶n. Håc nghï: "Có mai rÒi ÇÃy, mà vÅn không thành T‰t!". Hai ngÜ©i khoanh tay bܧc, chÌ có ti‰ng lá mai låt xåt dܧi chân. H† vÅn không bi‰t nói gì, nghiêm trang nhÜ giám khäo h¶i hoa Xuân... Và n¡ng chiŠu t¡t dÀn, nhÜ m¶t däi voan cÛ v¡t trên ng†n cây, nh®t nhåt...

• nh¥t lá: chÌ công viŒc ng¡t b§t lá trên cành mai Ç‹ hoa mai nª Çúng dÎp T‰t.

TruyŒn ng¡n này ÇÜ®c trao giäi nhÃt (ÇÒng hång v§i ñÜ©ng Tæng cûa TrÜÖng QuÓc DÛng trong cu¶c thi truyŒn rÃt ng¡n (không quá 1000 ch») do bán nguyŒt san Th‰ Gi§i M§i t° chÙc næm 1994.

L©i bàn cûa Nguyên Ng†c:

ñ†c xong Hoa Mu¶n, thú thÆt tôi Çã làm m¶t công viŒc lÄm cÄm: tÌ mÄn ljm xem truyŒn có quá 1000 âm ti‰t, có phåm quy cu¶c thi không?

Bªi vì ch£ng hŠ có cäm giác cÓ gò trong khuôn kh° chÆt cÙng quy ÇÎnh. Trái låi cÙ thong dong, Çûng ÇÌnh nhÜ không. Câu væn cÙ trÍ tràng, thÆm chí cÓ tình lÜ©i bi‰ng lê thê n»a. BÓ cøc cÓ tình luÄn quÄn, tåo cho truyŒn m¶t không khí mŒt mÕi, buÒn chán, l« làng, phi lš, b‰ t¡c... ñúng nhÜ cu¶c Ç©i cái cô Håc n† vÆy. Và s¿ luÄn quÄn Çó lan sang cä ta, ngÜ©i džc: bi‰t làm gì Çây, có th‹ làm gì Çây cho nh»ng sÓ phÆn tr§ trêu th‰ này?... Cái Çau ǧn không kêu lên ÇÜ®c, ch£ng có lš do gì Ç‹ mà kêu, mà kêu thì ai nghe, ai thèm nghe. Mà có nghe thì giäi quy‰t ÇÜ®c gì?

TÃt cä nh»ng ÇiŠu "ghê g§m" nhÜ vÆy mà thong dong vi‰t ÇÜ®c dܧi 1000 ch»! Vì sao th‰ nhÌ?

Có lë vì ngÜ©i vi‰t c¿c tinh. Các chi ti‰t c¿c Ç¡t, chi ti‰t nào cÛng là ÇÌnh cao cûa s¿ ngán ngÄm, chán chÜ©ng, vô nghïa: k› niŒm các "chú nhÕ Ç‹ låi là nh»ng gh‰ con vuông vÙc Çóng ÇÀy Çinh", là "hŒ thÓng máng æn cho gà, dùng không bi‰t ljn khi nào m§i hÕng"; câu hÕi: "Håc! Mày có nh§ th¢ng nào làm viŒc nào không?"; T‰t thì "giÓng nhÜ m¶t ngày chû nhÆt, nhÜ nhà ai giàu làm Çám cܧi ÇÓt pháo nhiŠu"; "H‰t T‰t! RÒi v¥n ÇÒng hÒ báo thÙc, dÆy s§m, Çi làm trª låi"; bà cø thì l¡c ÇÀu: "Chúng mày Çáng s® thÆt!"...

Tôi có cäm giác nhÜ b‡ng ch®t hi‹u ra ÇÜ®c m¶t ÇiŠu: thì ra cu¶c Ç©i là nhÜ vÆy Çó, cu¶c Ç©i là gÒm nh»ng chi ti‰t, vô sÓ chi ti‰t ÇÙng cånh nhau, nÓi ti‰p nhau. Và khi tÃt cä nh»ng chi ti‰t Çó nhàm chán thì cu¶c Ç©i së nhàm chán, vô nghïa.

Và cái k‰t quä cûa truyŒn m§i ghê g§m: ngÜ©i ta gi§i thiŒu cho Håc m¶t ngÜ©i Çàn ông. Anh ta ljn lù khù, ch£ng bi‰t nói gì, ch£ng có gì Ç‹ nói; cuÓi cùng, Håc rû ra vÜ©n xem mai chÖi, h† Çi "hai ngÜ©i khoanh tay bܧc, chÌ có ti‰ng lá mai låt xåt dܧi chân, h† vÅn không bi‰t nói gì, nghiêm trang nhÜ giám khäo h¶i hoa Xuân...".

Tr©i Öi, cu¶c sÓng th‰ này thì ch‰t mÃt!

Hoa mu¶n, l¥ng lë, hiŠn lành th‰, mà låi là m¶t ti‰ng kêu thét thÓng thi‰t, càng thÓng thi‰t vì nghËn t¡c, chÓng låi s¿ nhàm chán, vô vÎ cûa cu¶c Ç©i.

Tài LiŒu Tham Khäo:

• 40 TruyŒn RÃt Ng¡n, nhiŠu tác giä, NXB H¶i Nhà Væn, 1994