Vo`ng tro+`i dda^'t do.c ngang, ngang do.c
No+. tang bo^`ng vay tra?, tra? vay
Chi' la`m trai nam ba('c ddo^ng ta^y
Cho phi? su+'c va^~y vu`ng trong bo^'n be^?...

DDo^i do`ng tie^?u su+?

• Nguye^~n Co^ng Tru+' (1778-1858) hie^.u la` Ngo^. Trai, tu+. la` Hy Va(n, que^ qua'n ta.i la`ng Uy Vie^~n, huye^.n Nghi Xua^n, ti?nh Nghe^. Ti~nh.
• O^ng xua^'t tha^n trong mo^.t gia ddi`nh khoa ba?ng. Cu. tha^n sinh la` Nguye^~n Ta^`n, ddo^~ Hu+o+ng Co^'ng ddo+`i nha` Le^\.
• Buo^?i thie^'u tho+`i, du` so^'ng trong ca?nh ha`n vi, o^ng luo^n co^' co^ng trau do^`i kinh su+? dde^? mong thi ddo^~ ra la`m quan giu'p da^n, giu'p nu+o+'c. Sau nhie^`u la^`n thi ho?ng, o^ng cuo^'i cu`ng dda^.u Tu' Ta`i na(m 1813 va` dda^.u Gia?i Nguye^n na(m 1819.
• Hoa.n lo^. cu?a o^ng la('m bu+o+'c tha(ng tra^`m: o^ng la`m quan o+? nhie^`u ti?nh, nhie^`u vu`ng, co' khi le^n dde^'n Binh Bo^. Thu+o+.ng Thu+, nhu+ng cu~ng co' la('m la^`n bi. de`m pha gia'ng chu+'c. O^ng giu'p trie^`u ddi`nh nha` Nguye^~n dda`n a'p nhie^`u cuo^.c kho+?i nghi~a lo+'n (Le^ Duy Lu+o+ng, No^ng Va(n Va^n, Phan Ba' Va`nh...); la`m Doanh DDie^`n Su+', giu'p da^n khai kha^?n dda^'t hoang (1828)...
• O^ng ma^'t nga`y 7 tha'ng 12 na(m 1858 ta.i chi'nh qua'n, tho. 81 tuo^?i, ddu+o+.c phong tu+o+'c Dinh Bi`nh Ha^`u\.
• Nguye^~n Co^ng Tru+' dde^? la.i nhie^`u ta'c pha^?m chu+~ Ha'n (ca^u ddo^'i, so+') cu~ng nhu+ chu+~ No^m (tho+, ha't no'i, phu', ca^u ddo^'i, ca tru`...). Tho+ va(n Nguye^~n Co^ng Tru+' pha?n a?nh kha' trung thu+.c su+. bie^'n chuye^?n ta^m ly' cu?a mo^.t nha` nho co^? ddie^?n qua tu+`ng giai ddoa.n ddo+`i so^'ng. Pha^`n lo+'n ca'c ta'c pha^?m ha`o hu`ng va` nga.o nghe^~, bie^?u lo^. mo^.t ba?n li~nh vu+~ng cha('c, mo^.t chi' khi' ma.nh me~, va` tha'i ddo^. ca^`u tie^'n, vu+o+n le^n. Lu'c ve^` gia`, sa'ng ta'c cu?a o^ng la.i ti`m ve^` tu+ tu+o+?ng an nha`n, hu+o+?ng la.c.

Ta`i lie^.u tham kha?o

• Vie^.t Va(n DDo^.c Ba?n, DDa`m Xua^n Thie^`u & Tra^`n Tro.ng San.
• Nguye^~n Co^ng Tru+', Con Ngu+o+`i va` Su+. Nghie^.p, Chu Tro.ng Huye^'n.
• Nguye^~n Co^ng Tru+' -- DDa.o La`m Ngu+o+`i, Vu~ Ky'.
• Hy Va(n Tu+o+'ng Co^ng Di Truye^.n, Le^ Xua^n Gia'o\.
• Vie^.t Nam Thi Va(n Gia?ng Lua^.n, Ha` Nhu+ Chi\.
• Vie^.t Nam Ca Tru` Bie^n Kha?o, DDo^~ Ba(`ng DDoa`n & DDo^~ Tro.ng Hue^`.
• Va(n Ho.c Vie^.t Nam Nu+?a Cuo^'i The^' Ky? XIX, Nguye^~n Lo^.c.
• Vie^.t Nam Va(n Ho.c Su+? Ye^'u, Du+o+ng Qua?ng Ha`m.
• DDa.i Nam Lie^.t Truye^.n, Quo^'c Su+? Qua'n nha` Nguye^~n.