ñôi dòng ti‹u sº
- NguyÍn Khuy‰n tên thÆt là NguyÍn Væn Th¡ng,
hiŒu Qu‰ SÖn, t¿ MiÍn Chi, sinh ngày 15 tháng 2
næm 1835 tåi quê ngoåi -- làng Væn Khê, xã Hoàng Xá, huyŒn Ý
Yên, tÌnh Nam Hà.
- Quê n¶i cûa cø ª làng Và, xã Yên ñ°, huyŒn Bình
Løc, tÌnh Nam Hà.
- Cha là NguyÍn Tông Khªi (1796-1853), thÜ©ng g†i
cø MŠn Khªi, LJ ba khóa tú tài, dåy h†c.
- MË là TrÀn ThÎ Thoan (1799-1874), con cø TrÀn Công Tråc,
tØng LJ sinh ÇÒ (tú tài) th©i Lê Måt.
- Thuª nhÕ, ông cùng TrÀn Bích San (ngÜ©i làng VÎ Xuyên,
LJ Tam Nguyên næm 1864-1865) là bån h†c ª trÜ©ng cø
Hoàng Giáp Phåm Væn NghÎ. Næm 1864, NguyÍn Khuy‰n LJ ÇÀu
cº nhân (tÙc HÜÖng Nguyên) trÜ©ng Hà N¶i. Næm sau ông
trÜ®t thi H¶i, thi ñình nên phÅn chí ª låi kinh Çô h†c
trÜ©ng QuÓc Tº Giám. ñ‰n næm 1871, ông m§i LJ H¶i Nguyên
và ñình Nguyên. TØ Çó NguyÍn Khuy‰n thÜ©ng ÇÜ®c g†i
là Tam Nguyên Yên ñ°.
- Næm 1873, ông ÇÜ®c b° làm ñÓc H†c, rÒi thæng Án Sát
tÌnh Thanh Hóa. Næm 1877, ông thæng BÓ Chính tÌnh Quäng Ngãi.
Sang næm sau, ông bÎ giáng chÙc và ÇiŠu vŠ Hu‰,
gi» m¶t chÙc quan nhÕ v§i nhiŒm vø toän tu QuÓc Sº Quán.
- NguyÍn Khuy‰n cáo quan vŠ Yên ñ° vào mùa thu 1884 và
qua Ç©i tåi ÇÃy ngày 5 tháng 2 næm 1909.
- Ông Ç‹ låi các tÆp thÖ væn Qu‰ SÖn thi
tÆp, Yên ñ° thi tÆp, Bách Liêu thi væn tÆp,
CÄm Ng» và nhiŠu bài ca, hát ä Çào,
væn t‰, câu ÇÓi... truyŠn miŒng.
- NguyÍn Khuy‰n có biŒt tài vŠ thÖ væn ch» Nôm.
Ông vi‰t nhiŠu, bao gÒm nhiŠu th‹ loåi khác nhau.
Ông thích t¿ vÎnh, t¿ trào, phong cách thÜ©ng ung dung, phóng
khoáng, nhuÓm ÇÆm tÜ tܪng Lão Trang và tri‰t lš ñông
PhÜÖng. M¶t sÓ l§n thÖ væn ông cÛng có khuynh hܧng
trào phúng, giÍu c®t th‰ thái
nhân tình và nh»ng thói hÜ tÆt xÃu cûa ngÜ©i Ç©i.
Tác phÄm ch†n l†c
Tài liŒu tham khäo
- ThÖ NguyÍn Khuy‰n, KiŠu Væn & Nam TuÃn tuy‹n ch†n.
- Thi Hào NguyÍn Khuy‰n, ñ©i Và ThÖ, NguyÍn HuŒ
Chi chû biên.
- A Vietnamese Scholar in Anguish -- NguyÍn Khuy‰n and the Decline
of the Confucian Order, 1884-1909, TrÀn MÏ Vân.
- ViŒt Væn ñ¶c Bän, ñàm Xuân ThiŠu & TrÀn Tr†ng San.
- ViŒt Nam Thi Væn Giäng LuÆn, Hà NhÜ Chi.
- ViŒt Nam Ca Trù Biên Khäo, ñ‡ B¢ng ñoàn &
ñ‡ Tr†ng HuŠ.
- NghŒ ThuÆt Trào Phúng Và Nø CÜ©i Trong Thi Væn
ViŒt Nam, Hoàng Tr†ng ThÜ®c.
- Væn H†c ViŒt Nam Nºa CuÓi Th‰ K› XIX, NguyÍn L¶c.
- ViŒt Nam Væn H†c Sº Y‰u, DÜÖng Quäng Hàm.
Thu VÎnh -- Thu ñi‰u -- Thu …m
Xuân NhÆt ThÎ ChÜ Nhi
VŠ Hay Ÿ
T¿ Trào -- T¿ ThuÆt
Duyên N®
Lên Lão
Ông Ph‡ng ñá